1. Kimyodan masalalar yechishning kimyoni oʻqitishdagi ahamiyati va roli. Fanni oʻqitishdan maqsad

Elektron balans usuli

Bu usul oksidlovchining qabul qilgan va qaytaruvchining bergan elektronlari soni bir-biriga teng bo‘lishi shartiga asoslangan.
Reaksiya davomida elementlarning faqat oksidlanish darajalarining o‘zgarishini hisoblash asosida olingan va berilgan elektronlar soni topiladi; bu borada elementlar valentligiga asoslanib bo’lmaydi. Deyarli hamma organik moddalarning valentliklari shunday reaksiyalarda o ‘zgarmaydi; masalan, metanning yonishi va xlorlanish reaksiyalariga ahamiyat beraylik:
CH₄ + 2O₂ ⇄ 2H₂O + CO₂
CH₄ + 2Cl₂ ⇄ CH₂CI₂ + 2HCI
ikkala reaksiyada ham uglerod atomining valentliklari o‘zgarmadi, lekin metandagi uglerodning oksidlanish darajasi —4 dan CO₂ ga o‘tganda +4 gacha, keyingi reaksiyada esa 0 gacha ortadi. Faqat oksidlanish darajasigina yuz bergan hodisalarni tushunishga yordam beradi. Bu usul reaksiyada qatnashuvchi oksidlovchining biriktirgan elektron­lar sonini qaytaruvchining bergan elektronlari soniga tenglashtirish bilan cheklanadi. Reaksiya tenglamasini tuzish uchun reaksiyaga kirishuvchi boshlang‘ich moddalar va reaksiya mahsulotlarining formulalarini bilish zarur. Hosil bo‘lgan mahsulotlardagi qaytarilgan va oksidlangan mod­dalarning reaksiya davomida oksidlanish darajalari aniqlanishi kerak.


40.Oksidlanish – qaytarilish reaksiyalarining borishiga muhitning ta’siri

Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida muhit muhim ahamiyatga ega. Muhitning ta’siri masalan, KMnO₄ ning qaytarilish xarakterida yaqqol namoyon bo’ladi. Kislotali muhitda MnO₄^– ion Mn²⁺ iongacha, neytral muhitda MnO₂ gacha, ishqoriy muhitda MnO₄^2– (yashil rang) iongacha qaytariladi. KMnO₄ ning kislotali muhitida qaytarilishi:

+7 –1 +2 0
KMnO₄ + KI + H₂SO₄  MnSO₄ + I + K₂SO₄ + H₂O
Mn⁺⁷ + 5e^– Mn⁺² 5 2
10
2I^– – 2e^–I₂ 2 5
2KMnO₄ +10KI + 8H₂SO₄ 2MnSO₄ +5I₂ + 6K₂SO₄ + 8H₂O KMnO₄ ning neytral muhitda qaytarilishi:
+7 +4 +4 +6
KMnO₄ + K₂SO₃+ H₂O  MnO₂+ K₂SO₄ + KOH
Mn⁺⁷ + 3e^– Mn⁺⁴ 3 2
6
S⁺⁴– 2e^– S⁺⁶ 2 3
2KMnO₄ + 3K₂SO₃ + H₂O = 2MnO₂ + 3K₂SO₄ + 2KOH Kaliy permanganatning ishqoriy muhitda qaytarilishi:
+7 +4 +6 +6
KMnO₄ + K₂SO₃ + KOH  K₂MnO₄ + K₂SO₄ + N₂O
Mn⁺⁷ + e^– Mn⁺⁶ 1 2
2
S⁺⁴– 2e^– S⁺⁶ 2 1
2KMnO₄ + K₂SO₃ + 2KOH  2K₂MnO₄ + K₂SO₄ + H₂O
41.Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari boʻyicha hisoblashga oid masalalar yechish.

Quyidagi reaksiyani tugallang va tenglang. Molekular tuzilishli moddalar oldidagi koeffitsiyentlar yig’indisini toping.

NaNO₃ + FeSO₄ + H₂SO₄ → Na₂SO₄ + Fe₂(SO₄)₃ + NO + H₂O

2NaNO₃ + 6FeSO₄ + 4H₂SO₄ → Na₂SO₄ + 3Fe₂(SO₄)₃ + 2NO + 4H₂O

Javob; 22


42.Elektroliz. Suyuqlanmalarning va suvli eritmalarning elektrolizi. Kаtоd vа аnоddа sоdir bo‘lаdigаn оksidlаnish – qаytаrilish jаrаyonlаri