1. Kimyodan masalalar yechishning kimyoni oʻqitishdagi ahamiyati va roli. Fanni oʻqitishdan maqsad

Elektroliz tushunchasi. Eritma va suyuqlanmalarning elektrolizi

Elektrolit eritmasidan yoki suyultirilgan elektrolitdan elektr toki oʻtkazilganda sodir boʻladigan oksidlanish-qaytarilish jarayoniga elektroliz deb ataladi. Elektrolizning mohiyati shundan iboratki, anodda oksidlanish, katotda esa qaytarish jarayoni boradi. Elektolitlarning eritmalari yoki suyuqlanmalari har xil ishoradagi ionlar boʻlib, ular tartibsiz harakatlanadi. Agar elektolitlarning yoki suyuqlantirilgan eritmasiga M: NaCl eritmasiga grafitdan yasalgan elektrodlarni tushirib oʻzgarmas tok manbaiga ulansa Na⁺ ionlari anodga, Cl^– ionlari katodga tomon harakatlanadi, Natijada natriy ionlari elektronlar olib qaytariladi Na⁺ +e =Na xlor ionlari esa elektronlar berib oksidlanadi 2Cl^– – 2e = Cl₂. Natijada katodda natriy metali, anodda xlor ajralib chiqadi. 2 Na⁺ +2Cl^– = 2Na + Cl₂. Bu reaksiya oksidlanish-qaytarilish reaksiyasi hisoblanadi. Anodda oksidlanish, katodda esa qaytarilish jarayoni boradi.
Koʻmir, grafit, metallar birinchi tur oʻtkazgichlar hisoblanadi va elektr tokini yaxshi oʻtkazadilar. Bunda oʻtkazgichlarning kimyoviy tarkibi oʻzgarmaydi.
Elektolitlarning eritmalari yoki suyuqlanmalarini tok oʻtganida kationlar katoddan elektronlar biriktirib oladilar, anionlar oʻz elektronlarini anodga beradi. Natijada elektr toki toʻxtovsiz oʻtib turadi. Elektrolitlar ikkinchi tur oʻtkazgichlar boʻlib ulardan elektr toki oʻtganida moddalar parchalanib boshqa moddalarga aylanadi. Ular ana shu xossalari bilan birinchi tur oʻtkazgichlaridan farq qiladilar. Eritmadagi ionlarning konsentrasiyasi qancha koʻp boʻlsa eritma orqali shuncha koʻp tok oʻtadi. Eritma orqali oʻtadigan tok miqdori ion zaryadiga bogʻliq, ya’ni ikki zaryadga ega boʻlgan ionlar 2 baravar ortiq, 3 zaryadli ionlar 3 baravar ortiq elektr miqdorini oʻtkazadi. Ionlarning harakat tezligi turlicha, ba’zilari tez ba’zilari sekin harakatlanadi va shunga koʻra ionlarning tashilishi turlicha. Н⁺, OHionlarining harakatchanligi boshqa ionlarga nisbatan ortiqroq ular elektrolizda elektrodlarga tezroq yetadi, shuning uchun kislota va asoslar eritmasi yaxshi va tez elektrolizlanadi va elektr tokini oʻtkazuvchanligi yaxshi.
43.Elеktrоliz jarayonida kаtоd vа аnоddа hosil boʻlgan mahsulotlar massa(hajm)larini hisoblash.
Masala ;
400 g 16% li CuSO₄ eritmasidan 3,2 F tok otganda anodda (inert elektrod) necha litr (n.sh.) gaz ajraldi.

Yechim :

N=0.4 n= 0,2
2CuSO₄ +2H₂O = 2Cu + O₂ + 2H₂SO_{4
m= 400}
= 16% 1 F------ 0,25
n = 0.4 mol 0,8=X ------- 0,2 3.2- 0,8 = 2,4
demak ortiqcha tok miqdori suvni elektrolizlab yuboradi.

n= 1,2 ------- y=o,6 2.4 F -----X= 1.2

2H₂O= 2H₂ + O₂ 1 F ------ 0,5

n=0,2 +0,6 = 0,8 V= o,8 * 22,4 = 17,92 l

44.Elektrolizdan so‘ng eritmadagi moddaning konsentratsiyasini hisoblash.

400 kg 16% li CuSO₄ eritmasi inert elektrodlar yordamida 2,4 tok bilan elektroliz qilinganda elektrodlarda 34 g moddalar ajraldi. Elektrolizdan keyingi ertimaning % konsentratsiyasini aniqlang

Javob
m=64 x=25,6 x=6,4 m=39,2 1 F------ 32
2CuSO₄ 2 H2O=2Cu + O₂ + 2H2SO4 0,8 =x------ 25,6
m= 400g =64 2,4 F – 0,8 F =1,4 F 1,4 F ---- x =12,6
= 16 % m= 1 F------- 9 gr
2H2O = 2H2 + O2
*100%= 11 %v
45.Fаrаdеy (Elеktrоliz) qоnunlаri. Fаrаdеy qоnunlаriga doir hisoblashlar.