1. Кириш. Мехнат мухофазаси фани максади ва вазифалари. Жисмоний ва ақлий меҳнат асосида ётувчи физиологик жараёнлар

6-МАВЗУ.ХОДИМЛАРНИ МЕХНАТ МУХОФАЗАСИ БЎЙИЧА ЎҚИТИШ ВА БИЛИМЛАРИНИ ТЕКШИРИШ


Режа
1.Меҳнат муҳофазаси бўйичаўқишларни ташкил қилиш ва билимларни синаш
2.Ишчи муҳандис ва техник ходимларни ўқитиш тартиблари
3. Корхона раҳбари меҳнат муҳофазаси асосий вазифалари 
Корхонада меҳнатни муҳофаза қилишнинг самарали тизимини яратиш ва қўллаб-қувватлаш доирасидаги асосий вазифа бу соҳада кадрлар тайёрлашдан иборат. Шу билан бирга, ходимларни ўқитиш амалдаги қонунчилик талабларига мувофиқ ишлаб чиқилган ўқув режалари ва дастурлари бўйича амалга оширилади. Дастур ОТни ўқитиш учун зарур бўлган эҳтиёжларни қамраб олиши, материални тузилган тарзда тақдим этиши ва ходимларга тушунарли бўлиши керак. Унинг мазмуни таълим турига, ходимлар тоифасига ва уларнинг ўзига хос хусусиятларига боғлиқ расмий вазифалар.

Ўқув дастурини ким ишлаб чиқади

Корхонада ўқув дастури менежерлар томонидан ишлаб чиқилади таркибий бўлинмалар меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича мутахассислар кўмагида. Кейин ҳужжат касаба уюшмаси билан келишилганидан кейин (агар мавжуд бўлса) ташкилот раҳбари томонидан тасдиқланади: махсус буйруқ чиқарилади ёки дастурнинг ўзида тасдиқлаш тўғрисида ёзув киритилади.
Таълим ташкилотлари ўқув дастурларини мустақил равишда ишлаб чиқади ва тасдиқлайди ва, қоида тариқасида, уларни тегишли федерал ёки минтақавий ҳокимият органлари билан мувофиқлаштиради. ижро этувчи ҳокимият меҳнатни муҳофаза қилиш соҳасида.

Иш берувчининг жавобгарлиги

Агар ташкилотда тасдиқланган ўқув дастури бўлмаса (ёки ходимларни ўқитишда унинг нусхаси). ўқув маркази), кейин иш берувчи ходимлар томонидан меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича тренингдан ўтишни тасдиқлай олмайди ва у жалб қилиниши мумкин маъмурий жавобгарлик. Мансабдор шахслар ва тадбиркорлар учун ўқитилмаган ходимларни ишга қабул қилиш учун жарима 15 дан 25 минг сўмгача, юридик шахслар учун - 110 дан 130 минг сумгача.
Ўзбекистон Республикасининг “Таълим тўғрисида” ва “Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури тўғрисида”ги қонунлари, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 4 октябрдаги 795-сонли “Хизматчиларнинг асосий  лавозимлари ва ишчилар касблариининг янгиланган классификаторини янада такомиллаштириш тўғрисида”ги қарори  ҳамда Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2017 йил 26 декабрдаги “Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг “Тармоқ тариф-малака маълумотномаси” ни тасдиқлаш тўғрисидаги 941-сонли буйруғи ҳамда Бухоро давлат университетининг 2018 йил 11 январдаги 20-У-сонли буйруғи талаблари асосида  Фуқаро мудофааси ва меҳнат муҳофазаси бўлимининг вазифалари қуйидагилар:
- Меҳнат хавфсизлиги стандартлари, меҳнат муҳофазасига оид илмий ишланмаларни жорий қилиш ишида иштирок этиш;
- муҳандис-техниклар ва хизматчилар билимини, меҳнат муҳофазаси бўйича қоида, меъёр ва ёъриқномаларни текширувчи шаҳодатлов комиссияси ишида қатнашишини ташкил этиш;
- меҳнат муҳофазаси бўйича ёъриқларни ишлаб чиқиш ва қайта кўриб чиқишда услубий ёрдам кўрсатиш, шунингдек ишловчиларни хавфсиз ишлашга ўқитиш учун дастурларини тузишда иштирок этиш;
- ўқув жараёнидаги ва ишлаб чиқаришдаги бахтсиз ҳодисаларни текширишда қатнашиш;
- университетдаги бахтсиз ҳодисалар, касбий касалланишнинг аҳволи ва сабабларини таҳлил қилади, университетнинг тегишли хизмати билан биргаликда бахтсиз ҳодисалар ва касбий касалланишларнинг олдини олиш бўйича тадбирлар ишлаб чиқиб, шунингдек, белгиланган тадбирларни жорий этиш;
- ўқув жараёнини ва ишловчилар меҳнатини ўтказишнинг соғлом ва хавфсиз шароитини яратиш бўйича университет бўлинмаларида тадбирларни амалга ошириш;
- университет бўлинмаларида меҳнат муҳофазаси бўйича қоида, меъёр ва ёъриқномалар талабларини бажариш;
- меҳнат муҳофазаси бўйича ишловчиларни ўқитиш, билимларни текшириш;
- махсус кийимлар, пояфзаллар ва бошқа шахсий муҳофаза воситалари билан таъминланишни ташкил этиш;
- зарарли шароитлардаги ишларда банд бўлган шахсларга имтиёзлар беришнинг белгиланган тартибига риоя қилинишни назорат қилиш;
- давлат назорати идоралари, меҳнат техника назорати, муассаса назорат идоралари кўрсатмаларининг университетнинг таркибий бўлинмалар маъмурияти ва раҳбарлари томонидан бажарилишни назорат қилиш;
-  санитар-техник меҳнат шарт шароитларини паспортлаштириш ишларида қатнашади ва структуралар бўлинмаларини ўқитишни ташкил қилиш;
- меҳнат хавфсизлиги ва меҳнат муҳофазаси бўйича илмий қайта ишлаш стандартларини татбиқ этиш ишларида иштирок этиш;
- касаба уюшмаси ва университетнинг тегишли хизматлари билан биргаликда текширишлар ўтказиб, биноларнинг техник ҳолати, жиҳозланиши, меҳнат муҳофазаси меъёрлари ва қоидаларига мос келадиган асбоб-ускуналар, вентилясион тизимнинг самарали ишлаши, санитар-техник ҳолати, ўқувчилар ва ходимларнинг жамоа ва индивидуал ҳимоя воситаларининг текширувларини ўтказиш;
-  ходимлар бўлими билан биргаликда университетнинг ёнғин-посбон соқчилигига ходимларини танлаш;
-  тасдиқланган харитага мувофиқ университети хоналари ва ҳудудини кеча-ю кундуз қўриқланишини ташкиллаштириш;
- ўт ўчириш ва ёнғинга қарши ишлатиладиган воситалар ҳамда анжомлар билан таъминланиши ва улар соз ҳолда сақланишини доимий кузатиб бориш;
- ўт ўчириш анжомларининг ўз вақтида профильактик таъмирланишини ва яроқсизларини яроқлилари билан алмаштирилишини ташкил этиш;
- университетда ёнғин чиққанда, тунги вақтда бегона шахслар ушланган ҳолларда навбатчи посбонлар қандай ҳаракат қилишлари кераклиги хусусида уларга ёъл-ёъриқ бериш;
- посбонлар билан тарбиявий ишлар олиб бориш.

Хавфсиз ишлаш усулларига ўргатиш тартиби.

Корхоналарда касби бўлмаган ёки касбини ўзгартиришни истаган ҳамма ишчиларни ишлаб чиқариш жараёнининг хавфлийлик даражасидан қатъий назар, хавфсиз ишлаш усулларига ўргатилиши шарт. Корхоналарда хавфсиз ишлаш усулларини ўргатишни ташкил қилиш, шу корхона раҳбари зиммасига юклатилади.
Хавфсиз ишлаш усулларини ўргатишнинг сифатини текшириб бориш, шу корхона меҳнатни муҳофаза қилиш бўйича муҳандиси ёки бирорта муҳандис-техник ходимга (агар бошлиқнинг буйруғи чиқарилган бўлса) юклатилади.
Хавфсиз ишлаш усулларини ўргатиш дастури: ёъл-ёъриқ бериш, ҳамда амалий ишни хавфсиз бажариш ёълларини, ишлаб чиқариш санитарияси, ёнғин хавфсизлиги талабларини ўрганишни ўз ичига олади.
Хавфсиз ишлаш усулларини ўрганишга кетадиган вақтни бажариладиган ишнинг оғир енгиллигига ва хавфлийлик даражасига қараб бош муҳандис томонидан белгиланади.
Ишлаб чиқаришда ишчиларга меҳнат муҳофазасини ўргатиш дастури икки бўлимга бўлиб ўргатилади.