1. Kompleksimetriya usullarining sinflanishi

11. Konduktometrik analiz usullari.
Bu usul elektrolitlar eritm alarining elektr o'tkazuvchanligini o ‘lchashga asoslangan. Tokning ish chastotasiga ko ‘ra p a st vayuqori chastotali usullarg a b o 'lin a d i. K onduktom etriya u su llarin in g elektrodlarning tekshiriladigan eritm a bilan tutashganligiga qarab tutashgan va tutashmagan turlari mavjud. Past (10³ Gs) chastotali usullar konduktometriya, yuqori (10⁶-10⁷ Gs) chastotali usullar esa yuqori chastotali konduktometriya (usul ko‘pincha titrlashning oxirgi nuqtasini topish m aqsadida ishlatilgani uchun yuqori chastotali titrlash) deb yuritiladi. Tutashgan usullar yordamida oichashda elektrodlar tekshiriladigan elektrolit eritmasiga bevosita tushirilgan bo‘ladi. Bu usullar o ‘lchash aniqligini oshirish imkonini bersa-da, ular elektrodlarning polarizatsiyasi bilan bog'liq bo‘lgan tegishli xatolardan xoli emas. Tutashmagan usullarda elektrodlar bilan tekshiriladigan elektrolit eritmasi orasida bevosita tutashuv bo‘lmaydi, ya’ni elektrodlar eritmaga tushirilmagan boTadi. Bu usullarda elektrodlar o ‘lchash zanjiri bilan sig‘im yoki induktivlik orqali bogianadi. Bunday usullarda polarizatsiya hodisasi uchramaydi. Tutashmagan usullar konsentratsiyalari yuqori bo‘lgan, agressiv, yopishqoq va uchuvchan moddalarni tekshirish uchun qulay. Elektrod bilan eritma tutashmaganligi uchun ular orasida o ‘zaro ta ’sir boim aydi. Eng muhimi qimmatbaho platina elektrodini arzon metallarga almashtirish mumkin. Tutashmagan usullarda elektr o ‘tkazuvchanlik o ‘lch an m ay d i, b alk i, uning h o silasi - tok kuchi o ‘lchanadi. Konduktometrik usullarning rangli va loyqa eritmalami tekshirish, sezuvchanligining yuqoriligi, avtomatlashtirish imkoniyati, titrlashning oxirgi nuqtasini aniq topish, aralashmalarni titrlash va sh.k. qator afzalliklari bilan bir qatorda, selektiv emasligi, konsentratsiyasi yuqori bo‘lgan eritmalarni aniqlashda chetga chiqishlarning uchrashi kabi kamchiliklari ham mavjud
K o lrau sh q o n u n i. P ast c h a s to ta li k o n d u k to rm rtriy a d a critm alarning elektr o ‘tkazuvchanligi va konsentratsiyasi orasidagi bog‘liqlik o ‘rganiladi. Bunda o ‘lchash bevosita va bilvosita usullar yordamida amalga oshiriladi. B evosita konduktom etriyada so lish tirm a e le k tr o'tkazuvchanlikning konsentratsiyaga bog‘ 1 iqligi (24.1-chizm a) asosida tahliliy xulosa qilinadi. Solishtirma elektr o'tkazuvchanlik deganda, sirt yuzasi 1 sm2b o ‘lgan ikkita bir-biridan 1 sm m asofada joylashgan inert elektrodlar orasidagi elektrolit eritm asining elektr o ‘tkazuvchanligi tushuniladi
Bevosita konduktom etriya usulida m odda konsentratsiyasi eritm aning elektr o ‘tkazuvchanligi bo ‘yicha aniqlanadi. Yuqorida k o ‘rsatilganiday, m a’lum sharoitda konsentratsiya bilan elektr o'tkazuvchanlik muayyan mutanosiblikda bog'langan (24.1- va 24.2- c h izm ag a q a ra n g ). E le k tr o 'tk a z u v c h a n lik io n la rn in g k o n s e n tra ts iy a la ri, h a ra k a tc h a n lig i, h a ro ra t, e ritu v c h in in g qovushoqligi va dielektrik o'tkazuvchanligi bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun konsentratsiya o ‘zgarganda boshqa qiym atlar o ‘zgarm as bo‘lishi zarur, aks holda, olinadigan natijalar muayyan xatolardan xoli bo‘lmaydi. X atolarning qiymati yuqoridagi om illarning qanchalik farqlanishiga bog'liq. Konduktometrik usul selektiv usullar qatoriga k irm a g a n lig i u ch u n ay rim m o d d a la rn i a n iq la sh d a y ax sh i natijalarga erishish mumkin.
E lek tro lit eritm asin in g elek tr o ‘tk azu v ch an lig in i o ‘lchash asosida titrlash n in g oxirgi nuqtasini topish m um kin. O datda, konduktom etrik titrlashda titrlash qaydnomasiga qo'shilgan titrant hajm i bilan q arshilik (yoki elek tr o 'tk azu v ch an lik ) orasidagi bog'liqlik yozib boriladi. Titrlash egri chiziqlari ikki yoki undan ortiq to ‘g ‘ri chiziqli o ‘zaro kesishgan siniq chiziqlardan iborat b o ‘ladi. C hiziqlarning kesishish nuqtalari titrlash n in g oxiriga to ‘g ‘ri keladi. Shuni ham aytish kerakki, k o ‘p ch ilik hollarda ekvivalentlik nuqtasi yaqinida elektr o'tkazuvchanlik egri chiziqli bogTanishga ega. Bundan tashqari, titrlash egri chizig'ining ayrim sohalari egilgan b o 'lis h i ham m um kin. B unday hoi, reaksiya m iqdoriy jihatd an oxirigacha borm asa yoki titrlash jarayonida reak siy ad a q atn ash ay o tg an m od d alarn in g d isso tsia tsiy a yoki gidroliz (solvoliz) darajasi o'zgarganida kuzatiladi. Agar titrlash egri c h iz ig 'in in g ayrim so h alarid a to ‘g ‘ri c h iziq li o 'z g a rish k u z a tils a , m iq d o riy jih a td a n o x irig a c h a b o rm a y d ig a n reaksiyalardan foydalanish ham mumkin. Turli-tuman avtomatik titratorlaming ishlab chiqarilishi namuna olish, erituvchi va titrant qo'shish, eritmani aralashtirish, titrlash natijalarini qayd qilish, titrlangan eritm ani to 'k ib tashlash va elektrolitik b o ‘g ‘inni yuvish singari ishlarni avtomatik bajarishga imkon bermoqda. Hozirgi vaqtda bunday titratorlaming kompyuterlar bilan ulanishi titrlash n i avtom atlashtirishga zam in tayyorladi. Avtomatik titratorlardan tashqari, yarim avtomatik titrlash uchun chiqarilayotgan titratorlar ham borki, ular ishni ancha osonlashtirdi. Titrant hajmini vaqt yordamida aniqlashga asoslangan konduktometrik titrlash usuli xronokonduktometrik titrlash deb y uritiladi. 373 Konduktometrik titrlash usullarining aniqligi ancha yuqori b o ‘lib, in d iv id u a l m o d d a la rn i a n iq la sh d a titrla s h x a to si 1 %, aralashm alarni aniqlashda 2 % dan oshm aydi.