№1 лаборатория иши мустақил қЎзгатувчи ўзгармас ток моторли эмт

 
 
3.3 – расм. МҚ ЎТМ нинг электр тармоғига уланиш схемаси (а) ва 
тавсифлари(б) 
(3.6) ва (3.7) лар бўйича МҚ ЎТМ нинг электромеханик ва механик 
тавсифлари яъни бурчак тезлигининг ток ва моментларга боғлиқлик 
тавсифлари якор кучланиши қутбларининг ҳар хил ишорали бўлган ҳолдаги 
кўринишлари 3.3 б – расмда келтирилган. kФ = const бўлган ҳол учун 
электромеханик ва механик тавсифлар бир хил кўринишга эга бўлгани учун 
ҳам битта тавсиф билан ифодаланган. Тавсифнинг А ва В нуқталари 
характерли нуқталардир. А нуқта моторнинг салт юришини англатади - 

= 

0
, I = M = 0, В нуқта қисқа туташиш яъни ишга тушириш режими деб ҳам 
юритилади - 

= 0, I = I
ҚТ
ва M = М
ҚТ
. 
(3.6) ва (3.7) тенгламалар асосида МҚ ЎТМ нинг сунъий тавсифларини 
якор ва магнит оқими занжирларига қўшимча актив қаршиликлар улаб ва якор 
занжирига берилаётган кучланиш U ни ўзгартириш натижасида ҳам олиш 
мумкин. Бу тенгламалардаги ток ва момент моторнинг механик юкланиши М
С
орқалигина аниқланади ва бу катталиклар ихтиёрий олинмайди. 
 
Мустақил қўзғалувчан ўзгармас ток мотори тезлигини якор чулғамига 
қўшимча қпршиликлар улаб тезлигини ростлаш 
 
 Тезликни ростлашнинг энг содда усулларидан бири бу якор занжирига 
қўшимча қаршиликлар улаш усулидир. Бундай усулда тезликни ростлаш 
усули ростлашнинг сифат кўрсаткичларига унча юқори бўлмаган талаблар 
қўйилган энергетик кўрсаткичлари асосий рол ўйнамаган ҳолларда 
қўлланилади. Бу усулни амалга ошириш осон ҳамдир (3.3 а – расм). 

---

(3.7) тенгламадан кўриниб турибдики, 

0
нинг қиймати R
Қ
га боғлиқ эмас. 
Тавсифнинг нишаблиги R
Қ
қийматига тўғри пропорционалдир 3.4 – 
расмда МҚ ЎТМ нинг якор занжирига R
Қ1
< R
Қ2
< R
Қ3
қаршиликлари улаш 
натижасида ҳосил қилинган механик (электромеханик) тавсифлар (1 – тавсиф 
мотрнинг табиий механик тавсифи. 2 – 4 – сунъий механик тавсифлар) 
келтирилган. 
3.4 – расм. Якор чулғамига қўшимча қаршиликлар улаб тезлиги 
ростланадиган
МҚ ЎТМ нинг статик тавсифлари 
Тезликни ростлаш диапазони Д = (2 – 3):1 дан ошмайди. Сабаби тезлик 
ошган сари механик тавсифнинг бикрлиги камайиб боради. Тезлик табиий 
механик тавсифдан пастга қараб ростланади. Бундай усулда тезликни ростлаш 
тезликни поғонали ростлаш усулига киради.