№1 лаборатория иши мустақил қЎзгатувчи ўзгармас ток моторли эмт

---

№1 ЛАБОРАТОРИЯ ИШИ 
МУСТАҚИЛ ҚЎЗГАТУВЧИ ЎЗГАРМАС ТОК МОТОРЛИ ЭМТ 
ЛАРИНИНГ ЭНЕРГИЯ ТЕЖАМКОР ИШ РЕЖИМЛАРИНИ ТАДҚИҚ 
ҚИЛИШ. 
Мустақил қўзғалувчан ўзгармас ток моторининг (МҚ ЎТМ) асосий уланиш 
схемаси 3.3а – расмда келтирилган. Бу схемада қуйидаги белгилаш-лар қабул 
қилинган: I, I
к
– якор ва қўзғатиш чулғами (ҚЧ) занжирларидаги токлар (А); Е 
– якорнинг ЭЮКи (В);

ва М – моторнинг бурчак тезлиги (с
-1
) ва моменти 
(Нм); R
Я
= r
яч 
+ r
ққ
+r
кч 
+ r
шк
– якор чулғами қаршилиги: якор чулғами, қўшимча 
қутблар, компенсацион чулғамларнинг ва шчетка контактларининг 
қаршиликлари (Ом); R
ҚЧ
– қўзғатиш чулғамининг šаршилиги; L
Я
ва L
ҚЧ
– 
якор ва қўзғатиш чулғамларининг индуктивликлари (Гн); R
Қ
ва R
ҚҚ
– якор ва 
қўзғатиш чулғамларига уланган қўшимча қарши–ликлар. Шунингдек якор ва 
қўзғатиш чулғамлари алоҳида U ва U
ҚҚ
манбаларга уланган.
Моторнинг статик тавсифларини келтириб чиқаришда қуйидаги 
чеклашларни қабул қиламиз: якор реакцияси ҳисобга олинмайди ва мотор 
валидаги момент электромагнит моментга тенг. 
Кучланишлар, якор ЭЮКи ва электромагнит тенгламалари асосида 
электр юритманинг электромеханик ва механик тавсифларининг ифодаларини 
ҳосимл қиламиз

= (U – IR)/(kФ), (3.6) 

= U/(KФ) – MR/(kФ)
2
, (3.7) 
бу ерда, R = R
Я
+ R
Қ
– якор занжирининг тœлиқ қаршилиги, Ф – магнит оқими, 
Вб; U – якор занжирига берилаётган кучланиши, В; k = рN/(2

a) – моторнинг 
конструктив коэффициенти; р – қутблар сони; N – якор чулғами актив 
ўтказгичларининг сони; а – якор чулғами параллел тармоқлари сони. 

---