1-laboratoriya ishi. Shtrix kodlarni о’rganish va hisoblash Ishning maqsadi

Shtrixli kodlash sohasida: 

turli tashuvchilar va firmaga oid o'zi yopishadigan etiketka va yorliqlarda shtrixli 
kodlarning original-maketlarini tayyorlash; 

original-maket va upakovkalarda shtrixli kodlar verifikatsiyasi; 
etiketka, upakovka va tovarda shtrixli kodlar bosilishining sifatini tekshirish;
• O‘zbekiston Respublikasida chiqarilgan mahsulotning shtrixli kodlarini Davlat 
reestriga kiritish; 

avtomatik tarzda identifikatsiyalash va shtrixli kodlash sohasidagi masalalar 
bo‘yicha seminar, yig'ilishlar o'tkazish; 

shtrixli kodlash texnologiyalarini qo'llagan holda avtomatlashtirilgan tizimlarni 
loyihalashtirish va joriy qilish. 

---

Firmaning o’zi yopishadigan etiketka va yorliqlar va turli tashuvchilarda shtrix 
kodlarning 
original-maketlarini 
tayyorlashga 
talabnoma 
Davlat 
interaktiv 
xizmatlarining yagona portali
 va 
“Shtrixli kodlash va axborot texnologiyalari 
markazi” DK
 sayti orqali interaktiv shaklda berilishi mumkin.
Vazirlar Mahkamasining qaroriga binoan davlatimizda О’zbekiston 
Respublikasida ishlab chiqarilayotgan tovarlarni shtrixli kodlash kiritilmoqda. “GS1 
International” (YEAN Uzbekistan) (Belgiya, Bryussel) xalqaro assotsiatsiyasi 
tomonidan bizning mamlakatimizga 478 raqamli identifikatlashtirish kodi berildi. 
U bо’yicha bu tovar qayerda ishlab chiqarilganligini aniqlash mumkin. 
Mamlakat kodidan keyingi raqamlar tovarni ishlab chiqarayotgan yoki realizatsiya 
qilayotgan korxonani belgilaydi. Keyingi beshta raqamlar bilan mahsulotning 
iste’molchilik xossalari о’lchami, massasi, tarkibi, shakli, о’ramining kо’rinishi va 
boshqa ma’lumotlar shifrlab qо’yilgan. 
Bu raqamlar qatoriga muvofiq kompyuter yordamida shtrixli kod 
shakllantiriladi. Oxirgi 13-raqam tekshirish uchun va barcha kiritilgan axborotning 
shtrixli kodini skaner bilan о’qilishi tо’g’riligini tekshirish uchun ishlatiladi. Shtrixli 
kodga о’zgarib turuvchi, masalan, sifati va bahosi haqidagi kо’rsatkichlar 
kiritilmaydi. 
Asosan EAN ning ikki kodidan kо’proq foydalaniladi:13 razryadli va 8 
razryadli raqamli kodlar. Bunda eng ingichka shtrix birlik sifatida olinadi. Har bir 
raqam (yoki razryad) ikki shtrix va ikki probeldan iborat bо’ladi (1 va 2- rasmlar). 
13 razryadli kodning tarkibida quyidagi kodlar kо’rsatiladi: 

davlat kodi ("davlat bayrog’i"); 

korxona (firma) - tayyorlovchi kodi; 

mahsulotning kodi; 

nazorat soni. 
Tayyorlovchi korxonaning kodi har bir davlatda tegishli organlar tomonidan 
tuziladi. Odatda, bu kod beshta raqamdan iborat bо’lib, davlat kodidan keyin keladi. 
Mahsulot kodi tayyorlovchi tomonidan tuziladi va u ham beshta raqamdan 
iborat bо’ladi. Bu kodning rasshifrovkasi standart emas, u mahsulotga taalluqli 
bо’lgan muayyan hususiyatlarni (belgilarni) yoki faqat tayyorlovchining о’zigagina 
ma’lum bо’lgan va shu mahsulotning qayd etish tartib raqamini ifodalashi ham 
mumkin. 
EAN-8 kodi uzun kodlarni belgilab bо’lmaydigan kichik о’ramlar 
(upakovkalar) uchun mо’ljallangan. EAN-8 kodi quyidagi kodlar tartibidan iborat: 

davlat kodi (“davlat bayrog’i”); 

korxona (firma) - tayyorlovchi kodi; 

nazorat soni. 
Ba’zan, tayyorlovchi korhona kodining о’rniga mahsulotning qayd etish tartib 
raqami keltirilishi ham mumkin. 
Raqamlar qatori skaner uchun emas, balki xaridorlar uchun mо’ljallangan. 
Talabgor (xaridor) uchun ma’lumot faqat mahsulot tayyorlangan davlatni bildirish 
bilan chegaralanadi, chunki davlat kodi maxsus nashrlarda va ma’lumotnomalarda 
keltirilib turadi yoki ma’lumot bazalarida va banklarida saqlanishi mumkin. Tо’liq 

---

shtrixli kod tashqi savdo tashkilotlariga yoki savdo obyektlariga mahsulotning aniq 
kelib chiqish rekvizitlarini bilish va kerak bо’lsa mahsulotning kontrakt (shartnoma) 
talablariga mos kelmaydigan parametrlari va kо’rsatkichlari borasida aniq manzilga 
raddiya yoki norozilik bildirish imkoniyatini yaratadi. 
Nazorat soni EAN algoritmi bо’yicha kodni skaner vositasida tо’g’ri 
о’qilganligini tekshirish uchun xizmat qiladi. 
Davlat kodi 
Tayyorlovchi 
kodi 
Mahsulot 
kodi 
Nazorat soni 
1-rasm. 
13 razryadli EAN 
kodi 
Markaziy shtrixlar 
Chetki shtrixlar 
890 1069 04555 6
2-rasm 
8 razryadli EAN 
EAN коди 
5 0 1 2 3 4 5 2 

---