1-laboratoriya ishi. Shtrix kodlarni о’rganish va hisoblash Ishning maqsadi
Download 0.61 Mb. Pdf ko'rish
|
Лаборатория ТАЛАБАлар учун
|
vositalarini qiyoslash deyiladi.
Shunday qilib, o‘lchash vositalarini darajalash, kalibrlash, qiyoslash bilan kattalik birligi o‘lchamlarini o‘lchash vositalariga uzatish amalga oshiriladi. Bu metrologik amallar berilgan o‘lchash vositalari yordamida olingan kattalik qiymati, shu kattalikka tegishli aniqroq ma’lum qiymati bilan solishtirib o‘tkaziladi. Bu amallar yordamida o‘lchash vositalarini yuqori aniqlikdagi o‘lchash vositalari bilan solishtirilishi natijasida birlik o‘lchamlari tegishli etalonlarda qayta yaratilgan va (yoki) saqlanadigan birlik o‘lchamiga keltiriladi. O‘lchash vositalarini darajalashda, kalibrlashda, qiyoslashda davlat etalonlari qo‘llanilmaydi. Bu unikal vositalar davlatni texnik mustaqilligining asosi, milliy iftixori hisoblanadi. Shuning uchun kattalik birligini markazlashtirilgan qayta tiklashda yuqori talabli, metrologik o‘zaro tobe, ierarxik birlik o‘lchamlarini uzatish tizimi yaratilgan. Bu tizimda birlik o‘lchamlari etalonlardan maxsus mo‘ljallangan namunaviy o‘lchash vositalari yordamida uzatiladi. 2-rasm. Kattalik birliklari o‘lchamlarini uzatish tizimining strukturasi Namunaviy o‘lchash vositalarining o‘ziga xos xususiyligi shundan iboratki, bu o‘lchash vositalari faqat birlik o‘lchamlarini uzatish amallarida ishlatiladi. Namunaviy o‘lchash vositalarining metrologik xususiyatlarini (tavsiflarini) uzoq muddatli barqarorligini ta’minlash maqsadida ularni boshqa maqsadlarda ishlatish man etiladi. Birlik o‘lchamlarini uzatish bilan bog‘liq bo‘lmagan o‘lchashlar uchun qo‘llaniladigan o‘lchash vositalari ishchi o‘lchash vositalari deb ataladi. O‘lchash vositalarini namunaviy va ishchi vositalarga bo‘linishi, qandaydir darajada, shartli bo‘lib, o‘lchash vositalarining faqat metrologik vazifasidan aniqlanadi va ko‘p hollarda, ularning konstruktiv yoki boshqa xususiyatlari bilan bog‘liq bo‘lmaydi. Faqat juda kam (chegaralangan sondagi) sonli o‘lchash vositalarining turlari maxsus loyihalanadi va namunaviy o‘lchash vositalari sifatida ishlab chiqariladi. O‘lchash vositalarining asosiy massasi ularning metrologik funksiyasini ko‘rsatmasdan ishlab chiqariladi. Keyin ekspluatatsiya jarayonida o‘lchash vositalarining muayyan nusxalari namunaviy o‘lchash vositalari sifatida qo‘llanilishi uchun tanlab olinadi. O‘lchash vositalarini namunaviy o‘lchash vositalari (NO‘V) sifatida tasdiqlash, davlat metrologik xizmati organi tomonidan bu o‘lchash vositalarini metrologik attestatlash jarayonida ularning xossalarini har tomonlama tekshirish asosida amalga oshiriladi. 1-toifali namunaviy o`lchash vositalari 2-toifali namunaviy o`lchash vositalari 3-toifali namunaviy o`lchash vositalari Etalonlar Past aniqlikdagi ishchi o`lchash O`rta aniqlikdagi ishchi o`lchash Yuqori aniqlikdagi ishchi o`lchash vositalari Eng yuqori aniqlikdagi ishchi o`lchash vositalari O‘lchash vositalarini namunaviy o‘lchash vositalari (NO‘V) sifatida tasdiqlashda asosiy belgilovchi kriteriyasi bo‘lib metrologik xususiyatlarining vaqtli barqarorligi va boshqa nusxadagi bir turli o‘lchash vositalariga nisbatan xatolikning tasodifiy tashkil etuvchisini kichikligi hisoblanadi. O‘lchash vositalarining metrologik xususiyatlarini barqarorligi ko‘pincha ularni ekspluatatsiya qilish intensivligi bilan aniqlanadi, shuning uchun hattoki yuqori aniqlikdagi ishchi o‘lchash vositalarini muddatidan oldin metrologik at- testatlamasdan birlik o‘lchamlarini uzatish amallarida ishlatish man etiladi. Namunaviy o‘lchash vositalari o‘zaro metrologik tobeligi bo‘yicha va demak, aniqligi bo‘yicha toifalarga bo‘linadi. Birlik o‘lchamini bevosita (to‘g‘ridan-to‘g‘ri) etalonlardan olinadigan namunaviy o‘lchash vositalari birinchi toifali etalonlar deb hisoblanadi, keyin aniqligi pasayishi bo‘yicha ikkinchi, uchinchi va h.k. toifali etalonlar deb yuritiladi. Namunaviy o‘lchash vositalari toifalarining soni va har qaysi toifadagi namunaviy o‘lchash vositalari (NO‘V) ning soni birlik-o‘lchamini barcha o‘lchash vositalariga uzatish uchun yetarli bo‘lishi kerak. Shuni ta’kidlash kerakki, birlik o‘lchamini bir o‘lchash vositasidan boshqasiga uzatishni har bir bosqichida xatoliklarni to‘planishi kuzatiladi. Shuning uchun, qanchalik namunaviy o‘lchash vositalarining toifalari soni ko‘p bo‘lsa, shunchalik past aniqlikni kafolatlash mumkin va aksincha, namunaviy o‘lchash vositalarini toifalari soni kam bo‘lsa, birlik o‘lchamini operativ tarzda ta’minlash maqsadida har bir toifali namunaviy o‘lchash vositalarining sonini ko‘paytirish kerak bo‘ladi. Bu holda etalonni ishlatilishini intensivligini oshiradi, bu esa etalonning talab etiladigan metrologik xususiyatlarini muddatidan oldin buzilishga olib keladi. Shuning uchun namunaviy o‘lchash vositalarining toifalarini optimal sonini aniqlash o‘lchanadigan kattaliklarning har biri uchun murakkab texnik-iqtisodiy masala bo‘lib hisoblanadi. Namunaviy o‘lchash vositalarining toifa sonini aniqlashda etalonni aniqligi bo‘yicha zaxirasi, ekspluatatsiya qilinadigan o‘lchash vositalarining har bir aniqlik darajasi bo‘yicha umumiy soni va o‘lchash vositalarining vazifasi, shu o‘lchash vositalari yordamida nazorat qilinadigan maxsulot narxi va ishchi o‘lchash vositalarining talab etiladigan aniqligi hisobga olinadi. Shunday tartibda, birlik o‘lchamini uzatish strukturasi har bir o‘lchanadigan kattalik uchun MI 83-76 xolatiga muvofiq shakllantiriladi va maxsus sxema qiyoslash sxemasi ko‘rinishida rasmiylashtiriladi. Download 0.61 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|