1-laboratoriya ishi: Sifat reaksiyalarini bajarish texnikasi

Kalsiy kationing reaksiyalari
Ammoniy karbonat - (NH₄)₂CO₃ kalsiy ioni bilan qizdirilganda kristal holatiga o`tadigan oq amorf cho`kma - CaCO₃ hosil qiladi:
CaCl₂ + (NH₄)₂CO₃ → CaCO₃ + 2NH₄C1
Ca²⁺ + CO₃^2- → CaCO₃↓
СаСОз cho`kmasi kuchli kislotalar va CH<sub>3</sub>COOH da eriydi
Reaksiyani bajarish. 2-3 tomchi CaCl<sub>2</sub> eritmasiga (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> eritmasidan 3-4 tomchi tomiziladi.
Ammoniy oksalat - (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>C<sub>2</sub>O<sub>4</sub> Ca<sup>2+</sup> ioni bilan qo`shilganda CaC₂O₄ ning oq mayda kristall cho`kmasini hosil qiladi:
CaCl<sub>2</sub> + (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> → CaC<sub>2</sub>O<sub>4↓</sub> + 2NH<sub>4</sub>Cl
Ca<sup>2+</sup> + C<sub>2</sub>O<sub>4</sub><sup>2-</sup> → CaC<sub>2</sub>O<sub>4↓</sub>
Reaksiyani bajarish. Bunda 1-2 tomchi CaCl<sub>2</sub> eritmasiga 2-3 tomchi (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>CO<sub>3</sub> eritmasi qo`shiladi.
I-II guruh kationlarini ochish reaksiyalarini bajarish va ularning aralashmasini analizi.
Birinchi va ikkinchi guruhlar kationlari aralashmasi bir jinsli (cho'kmasiz eritma) yoki ikki jinsli (cho‘kmali eritma) shaklida bo'lishi mumkin. Aralashma bir jinsli bo'lsa, analiz ancha yengil o‘tadi. Agar aralashma tarkibi cho‘kma va eritmadan iborat bo'lsa, analiz murakkablashadi. Murakkablashish cho'kmani eritish, uni analiz uchun qulay shaklga o'tkazish va boshqalar bilan bog'liq bo'ladi. Biz analiz usullari orasidan eng sodda va qulayini tanlab, shu usul ustida to'xtalamiz.
Har qanday moddani (aralashmani) sistematik analiz qilishdan oldin taxminiy sinashlar o'tkaziladi.
1. Taxminiy sinashlar: a) eritma pH qiymatini aniqlash uchun universal indikator qog‘ozidan foydalaniladi; b) ikkinchi analitik guruh kationlari borligini tekshirish guruh reagenti - (NH₄)₂CО₃ va ammiakli bufer aralashma ishtirokida olib boriladi. Bunda eritmaga ammoniy ioni qo'shilayotganligi uchun ham analizni boshlashdan oldin NH₄⁺ ioni topilishi kerak. NH₄⁺ ionini topish uchun ishqor eritmasi yoki Nessler reaktivi ta’sirida boradigan sifat reaksiyalardan foydalaniladi; d) agar tekshiriladigan eritma ostida cho'kma bo'lsa, cho'kma tarkibida birinchi va ikkinchi guruhlar kationlarining suvda erimaydigan tuzlari bo'lishi mumkin. Bu tuzlarning sulfatlardan tashqari barchasi sirka yoki suyultirilgan xlorid kislota eritmalarida eriydi. Cho'kma tarkibida sulfatlar borligini tekshirib ko'rish uchun tekshiriladigan aralashma astoydil chayqatilib, hosil qilingan loyqadan 2-3 tomchi olinadi va unga 3-4 tomchi 2N HCl eritmasi tomiziladi. Agar cho'kma to'liq erimasa, tekshiriladigan cho'kmali eritma tarkibida sulfatlar bor, deyish mumkin. Cho'kma tarkibida sulfatlar bo'lsa, ikkinchi analitik guruh kationlari kalsiy, stronsiy va bariy shu cho'kma bilan ajratiladi; e) ikkinchi guruh kationlarining mavjudligini tekshirish uchun aralashmaning bir qismiga (agar unda cho'kma bo'lmasa) guruh reagenti ta’sir ettiriladi. Agar oq cho'kma hosil bo'lsa, demak, bu ikkinchi guruh kationlarining borligini ko'rsatadi.

2. 
   Birinchi va ikkinchi guruhlar kationlari aralashmasini analiz qilish tartibi. Tekshiriladigan aralashma tarkibida cho'kmaning bo'lish yoki bo'lmasligiga qarab analiz tartibi o'zgaradi. Agar tekshiriladigan aralashma tarkibida cho'kma bo'lmasa, ikkinchi guruh kationlari guruh reagenti ta’siridan pH~9,2 bo'lganda to'la cho'ktirib ajratiladi va alohida-alohida tekshiriladi. Birinchi analitik guruh kationlarining analizi yuqorida (2.1.1.1.6.) bayon qilingan. Ikkinchi analitik guruh kationlari cho'kmasi analizi (3-band)da keltirilgan. Agar aralashmada cho'kma bo‘lsa, analiz tartibi quyidagicha bo'ladi.
   

1. 
   Sulfatlarni ajratish. Tekshiriladigan aralashmada sulfatlar borligi aniqlansa, eritmadan 0,5-1 ml olinib, unga 5-6 tomchi 6N li H₂SO₄ eritmasi, bir necha millilitr 96 % li etil spirti qo'shiladi va aralashma 60-80 °C haroratda qizdiriladi. Bunda ikkinchi guruh kationlarining to‘la cho‘kishiga erishiladi. So'ngra cho'kma sentrifugalab ajratiladi. Cho'kma spirt bilan ajratilgandan keyin uning tarkibini tekshirish uchun sulfatlar natriy yoki kaliy karbonatning to‘yingan eritmasi yoxud qattiq tuzlari bilan yuqori haroratda ishlanadi.
   
2.