1-lektsiya Qaraqalpaqstan faunası pánine kirisiw

Aral aq marqası (Aspius aspius iblioides Kessler.)
Iri balıq, ayırım jaǵdaylarda dene uzınlıǵı 85 sm, salmaǵı 6 kg ǵa shekem baradı. Dár`ya arnasınıń ashıq bólimlerinde, suw saqlaǵıshlarda, kóllerde, kanallarda tirishilik etedi. Qaraqalpaqstan suwlarında bunıń eki forması ushırasqan: birinshi aqshıl qalashlı bolıp, ol Aral teńizde,
al ekinshisi qızǵısh qalashlı bolıp kóllerde tirishilik etedi. Jeke halında, siyrek kishi topar payda etip tirishilik etedi. Uwıldırıq shashıw migratsiyası dáwirinde ǵana toparlasıp jıynaladı. 3-5 jasında dene uzınlıǵı 28-36 sm, salmaǵı 600-1000 g ǵa jetkende jınısıy jaqtan pisip jetilisedi. Tuwıwshılıǵı 20-400 mıń uwıldırıqqa tuwrı keledi.
Kóbeyiwi dár`yanıń kúshli aǵıslı, taslı, topıraq penen ılaylanbaǵan bóliminde, mart-aprel` aylarında suwdıń temperaturası 5-10<sup>0</sup>S ǵa jetkende ótedi. Uwıldırıqların dár`yanıń jaǵa boylarında qattı jerlerge, siyrek suw menen juwılǵan ósimlik tamırlarına shashadı. Pisip jetilisken uwıldırıqlarınıń ólshemi 1,3-2,2 mm boladı. Marqa jırtqısh balıq bolıp, ol birinshi jasınan baslap balıqlar menen awqatlana baslaydı.
Status: XTQA Qızıl dizimine kiritilgen.
Tarqalıwı: Aral teńizinde tirishilik etken, soń ol jerde ekologiyalıq apatshılıqtıń rawajlanıwı sebepli joq bolǵan. Ámiwdár`ya hám Sırdár`ya basseyniniń tegis jerlerindegi suw qorlarında ushırasadı.
Túrkistan súwen balıǵı (Barbus capito conocephalus Kessler, 1872)
Uzınlıǵı 80 sm, salmaǵı 10 kg ǵa shekem jetetuǵın iri balıq. Kópshiliginiń uzınlıǵı 50-55 sm, salmaǵı 4-5 kg. Olar dár`yada, kanallarda, kollektor-drenaj tarmaqlarında, kóllerde tirishilik etedi. 3-5 jasında jınısıy jaqtan pisip jetilisedi. Tuwıwshılıǵı 40-150 mıń uwıldırıqtı quraydı.
Túrkistan súwen balıǵı.
Kóbeyiwi suwdıń temperaturası 20-27<sup>0</sup>S ǵa jetkende may-iyuń aylarında ótedi. Uwıldırıqların bir márte aǵısqa, dár`ya, kanallardıń quyarlıǵındaǵı taslı jerlerge shashadı. Jetilisken uwıldırıqtıń ólshemi 1,8-3 mm ge teń. Bentos organizmleri (xironomidler hám basqa da shıbın-shirkey lichinkaları) detrit, suw otları hám de jer ústi shıbın-shirkeyleri, mayda balıqlar menen awqatlanadı.