1. Makon va vaqt kategoriyalarining mohiyati

Imkoniyat va voqyelik – falsafaning muhim kategoriyalaridir. Imkoniyat narsa va hodisalarning
makon va zamondagi rivojlanish tendensiyasini ta’minlaydigan, muayyan qonuniyatlarga asoslanadi.
Voqyelik esa, shu qonuniyatlarga asoslangan rivojlanishning namoyon bo’lishidir. Imkoniyat va
voqyelik kategoriyasini ham, bilishning umumiy mantiqiy tamoyillariga ko’ra, boshqa kategoriyalar
bilan bog’liqlikda tahlil qilish muhim ahamiyatga ega. Imkoniyat narsa va hodisalar rivojlanish
jarayonining ichki birligini ifodalaydi va ularning rivojlanish shart-sharoitlarini, sabablarini, zaruriy
qonuniyatlarini, mohiyatini o’zida mujassamlashtirgan.
Imkoniyatning voqyelikka aylanishi qonuniy hodisadir. Uning real, formal, mavhum
imkoniyat deb ataladigan shakllari bor. O’zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin demokratik
huquqiy jamiyat qurishi uchun real imkoniyatlar vujudga keldi. Bunday imkoniyatlar I.A.
Karimovning «O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va
taraqqiyot kafolatlari» asarida ko’rsatib berildi.
Imkoniyat kategoriyasini, uning shart-sharoiti bilan aralashtirmaslik kerak. Shart-sharoitlar
oqibat, tasodif, hodisa sifatidagina imkoniyatga ta’sir qiladigan omillar majmuasidan iborat. Mavjud
voqyelik tarixiy genezisiga ko’ra, o’zida boshqa voqyelikning imkoniyatlarini mujasamlashtirgan
bo’ladi. Masalan, bozor iqtisodiyotining hozirgi bosqichi real voqyelik sifatida, uning keyingi
rivojlanish imkoniyatlarini namoyon qiladi.