1-ma’ruza dеtаllаrning ishlаsh lаyoqаti оmillаri

Materiallarning chidamlilik chegarasi

Qaytariluvchan-o’zgaruvchan kuchlanishlarda mustahkamlikka hisoblashlarda materialning mexanikaviy tavsiflari juda yig’inchokdik bilan jilvirlangan andozaviy namunalar turkumini maxsus mashinalarda chidamlilikka sinash orqali aniklanadi. Simmetrik siklli kuchlanishda egilishga sinash oddiyroq usullardan hisoblanadi. Namunalarga σ_max kuchlanishning turli qiymatlarini berib, ularning emirilishi yuz bergan sikllar N soni σ_max – N aniqlanadi. Olingan qiymatlarga ko’ra σ_max - N koordinatalarida toliqish egri chizig’i quriladi (1.5-rasm).

1.5-rasm. Toliqish egri chizig’i

σ_B kuchlanishdan boshlab, egri chiziq gorizontal asimptotaga intilishini ko’pgana tajribalar ko’rsatdi. Bu ma’lum σ_B kuchlanishda namuna emirilmasdan (sinmasdan) yuklanishning cheksiz sonli sikliga material dosh berishi mumkin, degan xulo-sani beradi. N₀=10⁷ siklga dosh bergan po’lat namuna yana shunday siklga ko’p marotaba chidashi mumkin. К_o sikllar sonini sinash bazasi (negizi) deyiladi. N₀ sikldan o’tilgandan so’ng tajribalar to’xtatiladi. Toblangan po’latlar va rangli metallar uchun N₀=10⁸. N₀ ga mos keladigan kuchlanish chidamlilik chegarasi deb qabul qilinadi.
Demak, chidamlilik chegarasi deb shunday eng katta kuchlanishga aytiladiki, bunda namuna yoki detal emirilmasdan cheksiz uzoq qarshilik ko’rsata oladi va namuna uchun σ_R hamda detal uchun (σ_R)_d sifatida belgilanadi.
Me’yoriy kuchlanishlarda siklning R = -1 asimmetriklik koeffisientida namuna va detallar uchun chidamlilik chegarasi σ_–1 va (σ_–1)_D R = 0 siklda esa mos ravishda σ₀ va (σ₀)_D tarzida belgilanadi.
Jadvallarda chidamlilik chegarasini aniqlash uchun tajribaviy natijalar mavjud bo’lmagan hollarda, empirik (tajriba asosidagi) nisbatlar olinadi. Masalan, uglerodli po’latlar uchun:

bu yerda: σ_v - cho’zilishdagi mustahkamlik chegarasi.