1 ma’ruza. Internet va elektron pochta nima

3. IP va URL adreslar tushinchasi. 
Bir qarashda internetning texnik tarkibiy qismi bilan informatsion tarkibi 
o‘zaro o‘xshashdek tuyuladi. Chunki ikkala xolda ham biz "birni-ko‘‘likka" 
‘ritsi’ida tashkil etilgan ob’yektlar boqlikligiga duch kelamiz. Aslida esa bunday 
emas. Texnik nuqtai nazardan internetda mavjud bo‘lgan ixtiyoriy kompyuter 
ko‘‘lab (millionlab) kompyuterlarga ulangan bo‘ladi. Bunday boqlanish 
"tarmoq"(Net) deb ataladi. Informatsion nuqtai nazardan internetda elon qilingan xar 
bir elektron xujjat, tarmoqdagi bir nechta xujjatlar bilan o‘zaro boqlanishda bo‘lishi 
mumkin. Bu xoldagi informatsion boqliqlik "to‘r" (Web) nomini olgan. 
Shunday qilib, "tarmoq" (Net) - xaqida so‘z yuritilganda o‘zaro boqlangan 
kompyuterlar majmuasi tushinilsa, "to‘r" (Web) - xaqida so‘z yuritilganda esa 
yagona informatsion muxitni tashkil etuvchi elektron xujjatlar majmuasi tushunilar 
ekan. 
Amaliyotda internetning real, fizik boqlanishlar orqali tashkil to’gan 
tarmoqidagi kompyuterlar bilan virtual informatsion fazoni tashkil etuvchi elektron 
xujjatlari xar xil adreslar yordamida ifodalaniladi. Internet tarkibiga kirgan xar bir 
kompyuter to‘rt qisimdan tashkil to’gan o‘z adresiga ega, masalan: 142.26.137.07. 
Ushbu adres IP (Internet pritocol) - adres deb ataladi. Internetga muqim, doimiy 
ulangan kompyuterlar muqim, o‘zgarmas IP-adresga ega bo‘ladi. Agar kompyuter 
foydalanuvchilari internetga faqat undan foydalanish vaqtidigina ulanadigan bo‘lsa, 
u xolda ushbu kompyuter vaqtinchalik I’-adresga ega bo‘ladi. Bunday I’-adres 
dinamik I’-adres deb ataladi. 
Tarmoqda mavjud bo‘lgan ixtiyoriy kompyuter I’-adresini bilgan xolda, unga 
xar xil ko‘rinishdagi so‘rovlar bilan murojat qilish mumkin bo‘ladi. Bu so‘rovlar 
o‘sha kompyuterda saqlanayotgan elektron xujjatlar, Ma’lumotlar bazasi, yoki 
bo‘lmasa undagi biror bir dasturni ishlatishga, o‘sha kompyuter takibiga kirgan 
texnik resurslar imkoniyatidan foydalanish nisbatan bo‘lishi mumkin va x.o. 
Internet informatsion muxitni tashkil etuvchi elektron xujjatlarning xar biri 
kompyuterlarning I’-adreslaridan boshqa o‘zlarinin takrorlanmas, unikal adreslariga 
ega. Bu adres URL (Uniform Resource Locator) - adres deb ataladi. Masalan, 
o‘zbekiston Res’ublikasi xukumatining rasmiy axborotlari, Oliy majlis qarorlari 
xaqida Ma’lumot beruvchi elekron saxifa adresi www.gow.uz (15.2-rasm). 
Agar internet tarmoqida biror bir xujjat elon qilingan bo‘lsa, u yagona 
takrorlanmas URL-adresga ega. Kompyuterda bir nom bilan ikkita fayl mavjud 

---

bo‘lmaganidek, internetda ham ikki elektron xujjat bir xil URL-adres bilan mavjud 
bo‘la olmaydi.