1-Ma’ruza. Kirish. Nometall foydali qazilmalarning tasnifi

Ma’ruza9
Rudalardan grafit olish texnologiyasi va grafit rudalarini maxsus usulda tanlab yanchish.


Konlari

MDH davlatlarida dunyodagi eng yirik 4 ta garfit koni joylashgan. Aniqlangan zaxiralari 92 mln.t. oshiq. SHundan 11 mln.t. kristall va tangachasimon tuzilishlidir. Botogolg‘sk, Kureysk, Noginsk, Zavalevsk konlari. CHet mamlakatlarda: Brazilyada, Madagaskarda, Meksikada. Avstraliya, norvegiya, Pokiston, Indiya, Kanada va boshqalar.

O‘zbekistonda Toshqozin (Buxoro viloyati) grafit koni ham katta konlardan hisoblanadi. Buxoroning Gujumdi, Toshvan, SHaydaros, Kuljigtog, Samarqand viloyatining Qoratepa va Nurota tog‘larida grafit borligi aniqlangan.

Jahon bozorida 1t amorf grafiti 60-120 doll., tangachasimon tuzilishli grafit esa 250-350 doll. turadi.

4. Grafit rudalarini boyitish asoslari

Tangachasimon va kristall grafitlar tarkibi foydali kompanentlar yuqori bo‘lganda ishlatilishi mumkin. SHuning uchun ham kambag‘al rudalarni boyitish zaruriyati mavjud.

Grafit rudalarini boyitishda foydalanadigan grafitning asosiy xossasi uning kam namlanishidir. Bu uni yuqori flotatsiyalanishi uchun zamin yaratadi, undan tashqari flotatsiyalanish ruda mayda zarralarini tuzilishiga bog‘liq bo‘lib tangachasimon grafitda flotatsiyalanishga (boyishga) moyillik kuchli bo‘lsa, yashirin kristalli grafitda esa flotatsiyalanish moyilligi kuchsizdir.

Reagentlar aralashmalari tarkibini oddiyligi grafit rudasi tarkibidagi nokerak jinslar minerallari-silikatlari, oksidlarig nisbatan flotatsiya tanlovini amalga oshirishni qoniqarli darajada tahmin etadi.

Hozirda rudani boyitish xavoli-ko‘pikli flotatsiyalash jarayonida amalga oshiriladi. Grafit rudasini boyitishda ishlatiladigan boshqa xususiyati-grafitning qiyin yanchilishidir. Bu xossa uning tuzilishi bilan bog‘liq bo‘lib, tangachasimon grafitda yaqqol ko‘rinadi. Yanchishda mayda fraktsiyada odatda nokerak jins materiallari kontsentratsiyalashuvi kuzatiladi.

Rrudani boyitishda uning (past temperaturada) kimyoviy turg‘unligidan foydalanish mumkin. Kimyoviy boyitish rudani kislotali ishlash bilan amalga

oshirilib, kislotalarning tabiati, kontsentratsiyasi grafitni ifloslovchi qo‘shimchalarning eruvchanligi bilan bog‘liq. Sulg‘fat va xlorid kislotalarining kuchsiz eritmalarida gidrokarbonat minerallarini yo‘qotsa, kuchli eritmalarda oksidlovchilar qo‘shilganda pirit (Fe₂S), magnetit (Fe₃O₄) chiqarib yuboriladi. Bu usulning kamchiligi ko‘p chiqimliligi, kam samaradorliligi va ekologik talablarga javob bermasligidir.

Termik boyitish- yanchilgan grafitni elektr pechlarida 2200os yuqori temperaturada qizdirish bilan amlga oshiriladi. Bunda, kul hosil qiluvchi qo‘shimchalarning asosiy qismi parchalanadi. (termik boyitilgan kontsentratdagi kul miqdori 0.1-1%ni tashkil etadi)-mayda zarralar tuzilishi o‘zgaradi, kristallariyiriklashadi natijada grafitning xossalari yaxshilanadi. Xuddi shunday mahsulotni,ancha arzon ko‘mirni termik rafinatlashda olish mumkin bo‘lganidan bu usul kam qo‘llaniladi.

Yashirin kristalli grafitning ishlatiladigan mahsulotlardagi kulchanlik10-20% va undan yuqori bo‘lishi mumkin. SHuning uchun ham, u kamdan-kam hollarda boyitiladi. Asosan kuruk usulda yanchiladi. Grafit navlari donadorlik tarkibi va kulchanlikka ko‘ra bir necha xillarga ajraladi.