1-Ma’ruza. Kirish. Nometall foydali qazilmalarning tasnifi

Texnologik jarayon quyidagi bosqichlardan iborat:

• rudani dastlabki g’alvirash va maydalash;

• Ishqorni qizdirish;
• rudaning eritish;
• galit chiqindilarini filtrlash;
• to'yingan suyuqlikni tiniqlashtirish;
• Kaliy xloridning kristallanishi;
• Kaliy xlorid suspenziyasini quyuqlashtirish va sentrifugalash;
• kaliy xloridni quritish;
• kaliy xloridning granulyatsiyasi;
• Omborda, saqlash va yuklash;
• aylanma suvni sovutish;
• Reaktivlarni tayyorlash;
• Ishlab chiqarish chiqindilarini saqlash.

Galurgik usulda oq mayda kristall, yirik donali va donador kaliy xlorid olinadi. Dag'al kristalli mahsulot (agar kerak bo'lsa) pushti-qizil rangga ega bo'lishi mumkin. KCl ning mahsulotdagi massa ulushi 96-99% ni tashkil qiladi.

Halurgik ishlov berish usulida foydali komponentni olish 88-89% ni tashkil qiladi.

Ma’ruza 13.
Fosforitlar va apatitlarni boyitish texnologiyasi

Ma‟ruza № 14.


Fosforit rudalarining minerallari va xom ashyolari. Fosforli rudalar va minerallarning tasnifi.


Reja:


Fosforit rudasi konlari

0. 
   Fosforit rudalarining kimyoviy va mineralogik tarkibi
   

Tayanch so’zlar: Fosforit, Kaltsit, Kvarts, Fosfat minerali, zararli qo’shimchalar, yo’ldosh elementla, qattiq foydali qazilma, boyitish mahsulotlari

0. 
   O‘zbekiston Respublikasi fosforit o‘g‘itlarini ko‘p istehmol qiladigan
   

mamlakat hisoblanadi. Yetishmovchilikni bartaraf etish yoki kamaytirish uchun fosforit xom ashyolarini qazib olishni ko‘paytirishning istiqboli qazilayotgan konlardagi rudalarni qazib olish imkoniyatlarini oshirish va past navli nokonditsion rudalarni boyitish yo‘li bilan ishlab chiqarishga jalb qilish bilan belgilanadi.

O‘zbekiston Respublikasi Markaziy Qizilqum hududidagi Daug‘istov, Jaroy, Sardara va boshqa maydonlarida donador fosforitlarning bir nechta konlari aniqlangan. Donador fosforitlarining qidirilgan zaxiralari fosfor angidridi bo‘yicha (P2O5) 1,5 mlrd. t miqdorida aniqlangan. SHu joy tarkibida bo‘lgan Jaroy-Sardara koni fosforit rudalari ayniqsa katta qiziqish uyg‘otadi. Bu konlarni rudalarida foydali komponent P2O5 bir tekis joylashmagan.

Hozirgi vaqtda rudalari tarkibida P2O5 miqdori 17-18% dan ortiq bo‘lgan uchastkalar qayta ishlanmoqda, P2O5 miqdori 17% dan kam bo‘lgan uchastkalar esa o‘zlashtirilmayapti, qaysiki ularning kontsentratini 25-28% gacha boyitish zarur. Bunda boyitishning oqilona texnologiyasi mavjud emas.

Markaziy Qizilqum past navli fosforit rudalarini ratsional boyitish texnologiyasini yaratish, fosforli o‘g‘itlar ishlab chiqarishda nafaqat Respublikamiz qishloq xo‘jaligi ehtiyojini, balki jahon bozorida bu mahsulotlarga bo‘lgan ehtiyojni ham qondirish muammosini yechish imkoniyatini beradi.

Markaziy Qizilqum fosforit rudalari tarkibidagi karbonatli minerallar yuqori miqdorda bo‘lishi bilan tavsiflanib, ular namunalarda 50% dan oshishi mumkin.

0. 
   Fosforit rudalari tavsifini aniqlash uchun, ularning tarkibini kimyoviy, mineralogik, fazali va spektral tahlillar yordamida o‘rganildi, ularning natijalari 11,12-jadvallarda keltirilgan va fosforitlarning difraktogrammalari va termograviogrammalari suratga olindi. Quyidagi 1 va 2 jadvallardan ko‘rinib turibdiki, rudaning foydali komponenti – fosfat donalari asosan umurtqasizlarning fosfatlangan organik qoldiqlari, asosan foraminifer chig‘anoqlaridan tashkil topgan. Ko‘p hollarda bunday fosfat donalarining o‘lchami (muhim texnologik tavsifi) 0,03-0,05mm dan 0,3mm gacha bo‘ladi. Undan tashqari, o‘lchami 0,01mm dan 0,1-1sm gacha bo‘lgan umurtqalilarning fosfatli suyak detritlari (tishlari, umurtqalari) ham mavjud.
   

Ikkinchi, kam tarqalgan fosfat birikmalarining ko‘rinishi–o‘lchami 0,7mm gacha bo‘lgan oolitlar.