1-ma’ruza: Kompyuter tizimlari fanining tarixi va rivojlanish tendensiyalari. Reja

Hisoblash va telekommunikatsiya texnologiyalari 
Ushbu mavzuga bag'ishlagan kompyuter tarmoqlari inson tsivilizatsiyasi
tomonidan yaratilgan yagona tarmoq emas. Hatto qadimgi Rim kemalari ham yirik
hududlarni qamrab olgan va ko'plab mijozlarga xizmat ko'rsatadigan eng qadimiy
tarmoqlardan biri sifatida qaralishi mumkin. Yana bir kamroq ekzotik misol -
elektr tarmoqlari. Ular har qanday hududiy kompyuter tarmog'i tarkibiy
qismlarining o'xshashini osongina topishlari mumkin: axborot resurslarining
manbalari elektrostantsiya, avtomobil yo'llari - yuqori kuchlanishli elektr uzatish
liniyalari, transport tarmoqlari - transformator podstansiyalari, mijozlar terminallari
- yoritish va maishiy texnika vositalarinimisol sifatida keltirish mumkin.
Kompyuter tarmoqlari-ma’lumotlarni uzatish tarmoqlari deb nomlanib,
kompyuter va telekommunikatsiya texnologiyalarining zamonaviy sivlizatsiyasi
bo’lib, eng muhim 2 ta ilmiy va texnik sohalari evolyutsiyasining mantiqiy
natijasidir.
Birinchidan tarmoqlar taqsimlangan hisoblash tizimlarining alohida
kompyuter guruhlari bir-biri bilan o'zaro bog'liq vazifalarni bajaradi va
ma'lumotlarni avtomatik ravishda almashadi. Ikkinchidan, kompyuter tarmoqlari
uzoq masofalar bo'yicha ma'lumotlarni uzatish vositasi sifatida ko'rib chiqilishi
mumkin, ular turli telekommunikatsiya tizimlarida ishlab chiqilgan ma'lumotlarni
kodlash va ko'paytirish usullaridan foydalanadi.
1-rasm. Kompyuter tarmoqlarining evolyutsiyasi
Hisoblash texnikasi va telekommunikatsiya texnologiyalarining birlashmasi

Paketli qayta ishlash tizimlari 
Avvalo hisoblash tarmoqlarining kompyuter tarixining ildiziga o'tamiz. 50-
yillarning birinchi kompyuterlari - katta, yirik va qimmat - juda kam sonli
foydalanuvchilar
uchun
mo'ljallangan.
Bunday
kompyuterlar
interaktiv
foydalanuvchi ishi uchun mo'ljallangan emas, ammo paketli qayta ishlov berish
rejimida ishlatilgan.
Qoida tariqasida, paketli qayta ishlov berish tizimlari meynfrayem kompyuter
asosida qurilgan (meynframe-kuchli va ishonchli universal kompyuter).
Foydalanuvchilar
saqlangan
ma'lumotlar
va
dastur
buyruqlari
bo'lgan
perfokartalarini tayyorlaydilar va ularni hisoblash markaziga o'tkazadilar.
Operatorlar ushbu kartalarni kompyuterga kiritadilar va foydalanuvchilar
odatda keyinchalik bir kunlik bosmalangan natijalarni olishadi. Shunday qilib, bitta
noto'g'ri to'ldirilgan karta kamida bir kunlik kechikish degan ma'noni anglatadi.

---

---

Albatta, foydalanuvchining interfaol ishlash rejimi mavjud bo'lib, unda o'z

ma'lumotlarini qayta ishlash uchun terminal yordamida jarayonni zudlik bilan
boshqarishni osonlashtirishadi. Ammo hisoblash tizimini rivojlanishning dastlabki
bosqichlarida foydalanuvchilarning manfaatlari katta ahamiyatga ega edi. Hattoki
mutaxassislar foydalanishning samaradorligiga zarar yetkazishsa hamki, eng
qimmatbaho kompyuter uskunasi, protsessor ishining samaradorligiga birinchi
o'ringa qo'yilgan.