1-маъруза: Ўлчашлар ва ўлчаш воситалари тўғрисида тушунча ва маълумотлар Режа
1 - ma'ruza mashg'ulot
- Bu sahifa navigatsiya:
- СИ тизимидаги ҳосила бирликлар
Кўпайтирувчи | ||||
|
Олд қўшимча | ||||
|
|
|
Номи |
Русча |
Халқаро |
|
1 |
1012 |
тера |
Т |
Т |
|
2 |
109 |
Гига |
Г |
Г |
|
3 |
106 |
Мега |
М |
М |
|
4 |
103 |
Кило |
к |
к |
|
5 |
102 |
гекта |
г |
ҳ |
|
6 |
101 |
Дека |
да |
да |
|
7 |
10-1 |
Деци |
д |
д |
|
8 |
10-2 |
Санти |
с |
c |
|
9 |
10-3 |
Мили |
м |
м |
|
10 |
10-6 |
Микро |
мк |
|
|
11 |
10-9 |
Нано |
н |
н |
|
12 |
10-12 |
Пико |
п |
П |
секунд – цезий-133 атоми асосий ҳолатининг икки ўта юпқа сатўлари орасидан бир-бирига ўтишига мувофиқ келадиган нурланишнинг 9192631770 даврига тенг. Ўлчов ва тарозилар ХII Бош конференциясида 1965 йил қабул қилинган;
ампер - вакуумда бир-биридан 1 м масофада жойлашган, чексиз узун ва ўта кичик кўндаланг кесимга эга икки параллел ўтказгишдан ток ўтганда ўтказгишнинг ҳар 1 м узунлигига 2 10-7Н кучи ҳосил қиладиган ўзгармас ток кучидир. Ўлчов ва тарозилар IХ Бош конференциясида 1948 йил қабул қилинган;
кельвин - сувнинг учланма нуқтаси бўлиб, термодинамик ҳароратининг 1/273,16 улушига тенг. Ўлчов ва тарозилар ХIII Бош конференциясида 1967 йил қабул қилинган;
моль - миқдори 0,012 кг бўлган C-12 углеродда қанча атом бўлса, ўз таркибида шунча тузилиш элементларидан ташкил топган тизимнинг модда миқдоридир. Ўлчов ва тарозилар ХIV Бош конференциясида 1971 йил қабул қилинган;
кандела - ёруғлик манбасидан шу йўналишда 54010-12ГС монохраматик нурланиш чиқарадиган ёруғлик кучи. Шунда ёруғликнинг энергетик кучи 1,683 Вт/стерадиан бўлади. Ўлчов ва тарозилар ХVI Бош конференциясида 1979 йил қабул қилинган.
Халқаро бирликлар тизимининг иккита қўшимча бирликлари мавжуд: ясси ва фазовий бурчаклар.
ясси бурчак - бирлиги радиан (рад.) бўлиб, айлананинг радиус узунлигига тенг ёй ҳосил қилувчи икки радиус орасидаги бурчак қиймати. 1 радиан 57017|44,8|| га тенг;
фазовий бурчак – бирлиги стерадиан бўлиб, учи сфера марказида жойлашган ва сферанинг радиус квадратига тенг юзали сиртни ажратувчи бурчак. 1 ср. – 65032|| га тенг;
Фазовий бурчак қуйидаги тенглама ёрдамида ифодаланилади:
,
бу ерда; - конус учи ва сфера ичида фазовий бурчак билан ҳосил бўлган ясси бурчак..
СИ тизимидаги ҳосила бирликлар - физикавий катталиклар орасидаги боғлиқликни ўрнатувчи қонун асосида ҳосил бўлади. Бунинг учун асосий ва қўшимча бирликлардан фойдаланилади. Масалан, тезлик бирлиги қуйидаги тенгламадан олинади;
,
бу ерда: В-тезлик; - узунлик, м; т- вақт, с.
Халқаро бирликлар тизимидаги муҳим ҳосила катталик бирликларининг берилган таърифлари қуйидагичадир:
частота – 1 с да битта тўла тебранишнинг частотаси- герц;
куч – 1 кг миқдорли жисмга 1м/с2 тезланиш берувчи куч (Н);
Download 386.32 Kb.
Do'stlaringiz bilan baham:
