1. маъруза матни 15-мавзу: Давлат бюджети Режа

2. ТАРҚАТМА МАТЕРИАЛЛАР 
 
15.1. Давлат бюджетининг моҳияти, функциялари 
ва аҳамияти 
Давлат бюджетининг 
характерли хусусиятлари 
Бевосита давлат 
(ҳукумат)га
тегишлилик 
Ягоналик (бирлик) 
ва марказлашув- 
нинг юқори да-
ражадалиги 
Бюджет ресурсла-
рини шакллантириш 
ва улардан фойдала-
нишда демократизм 
 
Демак, давлат бюджети дейилганда, энг аввало, икки 
тушунчанинг қўшилишини тушунмоқ керак 
 
1) бюджет – иқтисодий
(молиявий) категория 
сифатида 
2) бюджет – мамлакатнинг 
асосий молиявий режаси 
сифатида
Давлат бюджетида, молия тизимининг бошқа бўлинмаларидан 
фарқли ўлароқ, икки тушунчанинг терминологик қўшилиши 
мавжуд
 
1) давлат миқёсида ялпи ички 
(миллий) маҳсулотни тақсим-
лаш натижасида вужудга ке-
ладиган иқтисодий (молия-
вий) муносабатлар (иқтисо-
дий категория) шакли сифати-
да давлатнинг асосий молия-
вий режаси 
2) шу категориянинг намоён 
бўлиш шакли сифатида дав-
латнинг асосий молиявий 
режаси

---

Ялпи ички (миллий) маҳсулотни давлат бюджети орқали 
тақсимлаш, бир вақтнинг ўзида, ўзаро боғланган ва маълум 
даражада нисбатан мустақил бўлган уч босқичга ҳам эгадир 
умумдавлат пул 
фондини шакллан-
тириш (бюджет да-
ромадлари) 
ҳудудий ва маълум 
мақсадларга мўл-
жалланган кўп сонли 
бюджет фондларини 
яратиш 
бюджет фондидан 
фойдаланиш (бюд-
жет харажатлари) 
Бюджет фондини шакллантиришда икки хил тушунчадан 
фойдаланилади
Бюджетга тўловлар 
(солиқлар, ажратмалар, 
божлар ва бошқалар) 
Давлат бюджетининг 
даромадлари 
Давлат бюджетининг иқтисодий мазмуни деганда умумдавлат пул 
фондини шакллантириш, маблағларни бюджетлар ичида тақсимлаш ва 
субъектларни бюджетдан молиялаштириш натижасида вужудга кела-
диган, ўзаро боғланган тақсимлаш муносабатларининг бутун комплекси 
тушунилади.