1. маъруза матни 15-мавзу: Давлат бюджети Режа

Бюджет механизмининг деталлари 
маблағларни бюд-
жетлар ичида тақ-
симлаш ва бош-
қалар
солиқлар ва 
бюджетга 
тўловлар 
бюджетдан молия-
лаштиришнинг 
турли шакллари 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
иқтисодиёт алоҳида 
тармоқларининг ри-
вожланишида асосий 
манба ролини ҳам 
ўйнаши мумкин
Давлат 
бюджетининг 
аҳамияти 
субъектларнинг мо-
лиявий барқарорли-
гини таъминлашда 
бюджет катта аҳамият 
касб этади
унинг ёрдамида катта 
ҳажмдаги молиявий ре-
сурслар давлатнинг қўлида 
тўпланади ва улар умум-
давлат эҳтиёжларини қон-
диришга сарф этилади.
устувор йўналишлар учун 
молиявий ресурсларни 
концентрация қилишда 
асосий восита бўлиб хиз-
мат қилади 
 
Молия тизимида марказий ўринни эгаллайди 
молиявий ресурслар-
га бўлган янги талаб-
ни келгуси бюджет 
йилида бюджетнинг 
харажатлари тарки-
бига киритиш
молиявий ресурсларга 
бўлган қўшимча эҳти-
ёжни мавжуд бўлган 
бюджет ресурсларини 
манёвр қилиш, яъни 
бюджет кредитларини 
бир объектдан иккин-
чисига ўтказиш
қўшимча
эҳтиёжни 
ҳукуматнинг
захира фондлари 
ҳисобидан қоплаш 
ва бошқалар 
Субъектларнинг фаолиятини молиявий ресурслар билан таъмин-
лашда давлат бюджетининг тартибга солувчи роли қуйидаги 
шаклларда бўлиши мумкин
 

---

15.2. Давлат бюджети даромадлари
субъектларнинг мустақил фаолият кўрсатишига риоя этиш 
(шароит яратиш) 
субъектларнинг хатти-ҳаракати ва интилишига боғлиқ 
бўлмаган ҳолда вужудга келган даромадларнинг тўлиқ ёки 
қисман бюджетга олиниши 
бюджет механизмининг рағбатлантирувчи таъсирини 
таъминлаш 
бюджет даромадларини шакллантиришда улушини иштирок 
этиш 
Бюджет даромадларини шакллантириш жараёни принциплари
солиқларнинг бюджетга олиниши мамлакат миллий бойлиги 
манбаларининг тугашига олиб келмаслиги керак 
солиқлар уларни тўловчилар ўртасида тенг (адолатли) 
тақсимланмоғи лозим
солиқларнинг ишлаб чиқарувчилар айланма фондлари 
ҳажмига таъсир кўрсатмаслиги
солиқларнинг соф даромадга нисбатан ҳисобланиши
давлат учун солиқларнинг ундирилиши иложи борича 
арзонроқ бўлиши лозим
солиқларнинг ундирилиш жараёни хусусий секторни сиқиб 
чиқармаслиги керак

---

солиқли 
даромадлар 
солиқсиз 
даромадлар 
тикланмайдиган 
(қайтарилмайди-
ган) тарзда ўткази-
ладиган пул маб-
лағлари
Бюджетнинг солиқли даромадлари таркиби мамлакат солиқ қонунчи-
лигига мувофиқ умумдавлат солиқлари ва йиғимлари, маҳаллий со-
лиқлар ва йиғимлар, божхона божлари, бож йиғимлари ва бошқа бож 
тўловлари, давлат божи, пеня ва жарималардан иборат
Давлат бюджетининг даромадлари ўз манбаларига кўра қуйидаги
гуруҳларга бўлинади 
Давлат бюджетининг солиқсиз даромадлари 
давлат мулкидан фойдаланишдан олинган даромадлар
бюджет ташкилотлари томонидан кўрсатилган ҳақли (тўловли) 
хизматлардан келган даромадлар
фуқаролик-ҳуқуқий, маъмурий ва жиноий чораларни қўллаш на-
тижасида олинган маблағлар, жумладан, жарималар, мусодаралар, 
компенсациялар ва давлат субъектларига етказилган зарарларни 
тиклаш бўйича олинган маблағлар ва мажбурий ундирилган бош-
қа маблағлар
молиявий ёрдам кўринишидаги даромадлар (бюджет ссудалари ва 
бюджет кредитларидан ташқари)
бошқа солиқсиз даромадлар

---