1-ma`ruza mavzu: Biotexnologiyaning asosiy tushunchalari va ta’rifi

Kallusli hujayralarni o’ziga xosligi 
In vitro sharoitida kallusli hujayralar o’simliklaR organizmidagi oddiy hujayralarga xos 
bo’lgan ko’plab fiziologik va bikimyoviy xususiyatlarni sakdab koladi. Ular, ikkilamchi 
metabolitlar sintez qilish kobiliyatini yukotmaydilar. Sovuqda chidamlilik xususityati kallusli 
hujayralarda, o’simliklardagidek kdytariladi. Bunday xususiyat, tropik yoki subtropik 
o’simliklardan olingan kallus to’qimalarda bulmaydi. Kallusli to’qimalarga fotodavriylik 
reaksiyasi xam xos, bu fitoxron faolligini sakdab kolinganligi bilan boglikdir. 
O’simliklarni normal va kallusli to’qimalari uchun umumiylik yana kdtor belgilarda 
namoyon bo’ladi, xususan, yukori haroratga chidamliliq osmotik faol moddalarga, 
shurlanishga chidamlilik va x.k. Shuning bilan birga, kallusli to’qimalarni normal 
to’qimalardan farkli tomonlari xam bor. Ularda spetsifik sщsillar paydo bo’ladi va umumiy 
oqsil mikdori, xususan bargda fotosintez jarayonida kdtnashadigan oqsillar kamayadi yoki 
butunlay yukrladi. Kallusli hujayralar ulkan genetik geterogenligi va fiziologik sinxronlikni 
buzulganligi bilan fark kiladi. 
Organizm nazoratidan chikdanligi sababli. Kallusli hujayralarni o’sishi tartibsiz, 
sinxronsiz ravishda utadi va chegaralanmaydi. Bundan 65 yil avval R.Gotre tomonidan 
olingan sabzining kallusli hujayrasi, yangi ozuqa muhitiga utkazib turish xisobidan 
xrzirgacha yashab kelmokda. 
Ochiq tuprokda usuvchi o’simlikga nisbatan, kallusli hujayralarni hujayra sikli 
uzunrokdir. 

---

Kallusli hujayra uziga xos tomonlaridan yana biri-ularni yoshini har xilligi 
(geterogenligi). Kallus to’qima bir vaqtni uzida yosh hujayralar (G- fazadagi), kdri (G2) va S 
- fazalar ishtirok etadilar. 
Kallusli hujayralarni energiya almashinuvida xam ancha farq kuzatiladi. Ular, normal 
hujayralarga nisbatan kislorodni kam iste’mol kiladilar. 1938 yilda Romstorn bunday 
xususiyat meristematik hujayralarda xam borligini kuzatgan edi, demak bu xususiyat faol 
bulinadigan hujayralar uchun xosdir. Kallus hujayralarni nafas olish koeffitsenti birdan katta. 
Masalan nuxat kallus hujayrasida bu son 3,5 dan katta (A.V. Romanova, 1988). 
Bu nafas olish bilan bijgish orpasidagi nisbat bijgishni kuchayish tomoniga, 
surilganligini ya’ni Paster effektini pasayishini ko’rsatadi.