1-Ma’ruza: Morfologiya haqida umumiy ma’lumot. Ot. Otning leksik-grammatik xususiyatlari Dars rejasi

Otlarning tuzilish jihatdan turlari 
Otlar tuzilishi jihatdan sodda ot, qo`shma ot, juft ot, qisqartma otlarga 
bo`linadi. 
1. Sodda ot bir o`zak morfemadan tashkil topadi: daraxt, kitoblar, gulzor, 
uycha kabi. 
2. Qo`shma ot ikki va undan ortiq o`zak morfemaning birikishidan hosil 
bo`ladi: belbog`, atirgul, oqsoqol kabi. 
3. Juft ot ikki o`zak morfemaning o`zaro teng bog`lanishidan tuziladi: aka-
uka, o`y-xayol, temir-tersak kabi. 
4. Qisqartma otlar birikma qismlarini qisqartish yo`li bilan tuzilgan otlar: 
AQSH, MDH, O`zMU kabi. 
5. Takroriy otlar: choy-poy, in-iniga, tomir-tomiriga, don-dun, irim-sirim, yor-
yor (qo`shiq nomi). 
Juft va takroriy otlar orasiga chiziqcha qo`yib yoziladi. 
Agar juft otlar o`rtasida ikki otni bir-biri bilan bog`laydigan u, yu tovushlari 
bo`lsa, kirilcha yozuvda chiziqcha qo`yilmaydi: Onayu bola - gulu lola. Takroriy 
otlar bir otni takrorlash yordamida hosil qilinadi: Aytilgan so`zlar jon-jonidan 
o`tib ketdi. Tilimizda takrorlangan, so`zning boshida kelgan undosh p eki
m 
undoshidan 
biriga 
almashadigan 
yoki 
unli 
tovushdan 
oldin
p tovushi orttiriladigan choy-poy, non-pon, qop-mop, osh-posh, pul-mul kabi 
takroriy otlar ham bor. 
 
Ot tahlili namunasi
1. So`rog`i.
uning shaxs-soni aniqlanadi. 

---

2. Ma’no turi (atoqli va turdosh 
otlar, turdosh otlarning turlari).
3. Birlik yoki ko`pligi (soni)
4. Kelishigi.
5. Egalik qo`shimchasi bo`lsa,  
6. Kichraytirish, erkalash, hurmatlash ma’-
nolari bo`lsa, aniqlanadi.
7. Tuzilish turi.
8. Tub yoki yasamaligi.
9. Gapdagi sintaktik vazifasi.