1-Маъруза Сигнални ночизиқли қайта ишлаш Режа

 
4.8 расм. Функсионал ўзгартиргич ёрдамида V
i
кирувчи кучланиш 
квадратини шакллантириш 
 
А
0
кучайтириш коеффициенти йетарлича катта деб ҳисоблаган ҳолда 
кучайтиргичнинг инвертлайдиган кириши “ерга улаш” сифатида ҳаракатланади; 
кирувчи импеданс деярли нолга тенг. V
i
кирувчи кучланиш R
a j
ва R
b j
(j-новдада) 

---

резисторлари билан ҳосил қилинган аттенюаторларнинг бир нечта параллел 
шохлари орқали ўтади. Бир ёки ундан кўп аттенюаторларнинг кириш кучланиши 0 
волт катталикдан ошиши билан кучайтиргичнинг инвертлайдиган кириши 
занжирида И ток ўта бошлайди. Бу ҳолат V
i
> V
r e f
R
a j 
/ R
bj
га олиб келади. Агар j-
аттенюатор кучайтиргичнинг кирувчи занжирига Ви орқали ток беришни 
бошлайдиган чэгара кучланишни белгиласак, унда: V
j
> V
r e f
R
a j 
/ R
b j
. Биринчи k 
диодларни ўтказганда виртуал ерга уланиш орқали ўтадиган I тўлиқ ток 
қуйидагига тенг 
∑
I ток фақат I қайта алоқа резистори бўйлаб ўтиши мумкин екан, кирувчи 
кучланиш қуйидагига тенг 
∑
 
Агар В
j
ва Р
a j
қийматларни тўғри танланса, унда V
0
чиқувчи кучланишнинг V
i  
га боғлиқилги деярли квадратик бўлади (3.59(b) расмга қаранг). V
0
= f (v
i
) 
функсия кичик интерваллари ўртасидаги синишнинг ҳар бир нуқта ҳолати Раж ва 
Рбж резисторлар қаршилиги, шунингдек Врел таянч кучланиш катталигига боғлиқ 
бўлади. Диодларни поғонали ўтказиларкан, Во ва Ви ўртасидаги алоқа синишга 
эга бўлмайди. Шунингдек манфий кучланишлар ва ҳатто монотон бўлмаган 
функсиялар учун функсионал ўзгартиргич қуриш мумкин.
Бундай функсионал ўзгартиргич ёрдамида квадрат функсиядан ташқари 
квадрат илдиз функсиясини амалга ошириш мумкин. Бироқ, агар сигналнинг ўрта 
квадратик қийматини айнан шу усулда аниқланса, унда бу унчалик аниқ 
бўлмайди. 
Сигналнинг ўрта квадратик қийматини ўлчашнинг бошқа методи 
тарқаладиган иссиқлик сонини аниқлашдан иборат. Бу методдан кирувчи ток 
қизиш ипини қиздирган ҳолда у орқали ўтадиган термоволтметрда 
фойдаланилади. Ажралган иссиқлик ток ўрта квадратик қийматининг бевосита 
ўлчови бўлиб хизмат қилади. Қизиш ипи температураси термопар билан ўлчанади. 
Яхши иссиқлик контактини кафолатлаш учун термопара қизиш ипига кичик шиша 
маржон ёрдамида маҳкамланади, у бундан ташқари, ип ва термопара ўртасида 
електр изоляциясини таъминлайди. Бу тузилма конвексия туфайли иссиқлик 
ёқотилишининг олдини олиш учун сфера шаклидаги шиша вакуум баллонда 
герметизацияланади. Шунинг учун қизиш ипи температураси фақат иссиқлик 
ўтказиш ва нурланиш туфайли камайиши мумкин. Атроф -муҳит таъсирини 
минималлаштириш учун қизиш ипи температурасини юқори қилишади. Лекин бу 
ортиқча юкланишлар муносабатида термоулаш мустаҳкамлигига таъсир қилади. 
Бундан ташқари, бундай термоулаш жуда кичик ФИК га эга (чиқувчи қувватнинг 
кирувчига нисбати кичик ҳисобланади) – 0,1% атрофида. Бундан ташқари у 

---

ўлчанадиган катталик ўзгаришига секин жавоб қайтаради (1 –2 с). термоулаш 
таъсирчанлигини аниқ маълум доимий ток бўйича осон созлаш мумкин. 
Термоулашни 60 МГс гача частотада қўллаш мумкин. Бундан юқори 
частоталарда унинг ишига турли ножуя еффектлар таъсир кўрсатади (қизишнинг 
резистив ипи индуктивлиги, қизиш ипи ва термопара ўртасидаги сиғим ва 
ҳоказо). 10 Гс дам 60 МГс частота диапазони ичидаги хатоли 1% дан кам бўлади, 
30 МГс дан 10 МГс гача частота диапазонида у 0,1% дан ҳам кичик бўлиши 
мумкин.  
Ўзгарувчан кучланишнинг ўрта квадратик қийматини 4.9 (б) расмда 
кўрсатилганидек чиқувчи кучланишнинг тўлдирилиши амалг а ошириладиган 
схемада икки ўхшаш термоулашдан фойдаланган ҳолда аниқ ўлчаш мумкин. С 
қайта алоқали кучайтиргичда Врмс кирувчи кучланиш Ирмс чиқиш токига 
ўзгаради.