Xullas, tilning tovushlar tizimi, lug‘at tarkibi, grammatik qurilishi til tizimini tashkil etadi.
Til taraqqiy qilib, o‘zgarib boruvchi hodisa
Tarixdan ma’lumki, yuqori va quyi paleolit davrida odamlar urug‘-urug‘ bo‘lib yashashgan.
Buning sababi shuki, birgalashib ov qilish yolg‘iz faoliyat ko‘rsatishdan afzalroq hisoblangan. Demak,
bu davrda urug‘ tili mavjud bo‘lgan va bu til urug‘ a’zolari uchun umumiy til hisoblangan. Ibtidoiy
jamoa tuzumi davriga kelib odamlar qabilalarga birlasha boshlaganlar va natijada qabila tili
shakllangan. Qabila tili shu qabila tarkibiga kiruvchi barcha urug‘ a’zolari uchun umumiy til
hisoblangan. Odamlar o‘rtasidagi tenglik yo‘qola borishi natijasida, ya’ni ibtidoiy jamoa tuzumining
yemirish davrida qabila ittifoqlari paydo bo‘lgan, natijada endi qabila ittifoqi tili paydo bo‘lgan.
Keyinchalik ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanishi, qabilalar o‘rtasidagi aloqalarning yo‘qolib,
hududiy aloqalarning yuzaga kelishi natijasida xalqlar paydo bo‘lgan. Natijada endi xalq tili shakllanadi,
qabila tillari xalq tili tarkibida shevalar ko‘rinishida saqlanib qoladi. Xalqlar yagona hudud, yagona til,
yagona madaniyat va yagona ma’naviy birlikka erishgandan keyin millat sifatida shakllanadilar va
buning natijasida millat tili paydo bo‘ladi. Bu jarayonni quyidagi chizmada aks ettirish mumkin:
8
Ўзбек тилининг изоҳли луғати. “Ўзбекистон Миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти. –T., 2008, 85-бет.
9
Энциклопедик луғат. “Ўзбекистон Миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти . Н-Ҳ.–Т.: 1990, 188-бет.
10
Энциклопедик луғат. “Ўзбекистон Миллий энциклопедияси” давлат илмий нашриёти . Н-Ҳ.–Т.: 1990, 173-бет.
Milliy til
Xalq tili
Qabila
ittifoqi
tili
Qabila
tili
Urug` tili
Ko‘rinyaptiki, til to‘xtovsiz ravishda o‘zgarib, rivojlanib boruvchi ijtimoiy hodisa ekan. Til
taraqqiyoti jamiyat taraqqiyoti bilan chambarchas bog‘liq. Tildagi o‘zgarishlar birinchi navbatda uning
Do'stlaringiz bilan baham: |