1-Mashg’ulot Laboratoriya asbob anjomlari

21-Mashg’ulot
Orqa miya reflekslari va ularning retseptiv maydonini o’rganish
t o p sh i r i q
REFLEKSNING RETSEPTIV MAYDONI
Ishning maqsadi:
Ayrim reflekslarning retseptor maydonlarini, joylanishlarini va o’ziga xos xususiyatlarini kuzatish.
Ishni olib borish uchun zarur bo’lgan jihozlar:
Shtativ, qisqich, preparoval asboblar, sulьfat kislotasining 0,1% eritmasi, filьtr qog’ozi, stakan, paxta, doka, baqa
IShNI OLIB BORISh
Bosh miyasi olib tashlangan baqani shtativ ilmog’iga pastki jag’idan ilib osib qo’ying.
Sulьfat kislotasining kuchsiz konsentratsiyali eritmasini /0,1%/ olib, turli retseptiv maydonlarga u bilan ta’sir eting.
a) Baqaning 0,1% sulьfat kislota bilan ho’llangan filьtr qog’ozini ta’sir ettirib, uning orqa oyog’ini bukish refleksini kuzating. Baqa oyog’ini tajribadan so’ng yuving.
b) Baqaning orqa oyog’i panjasi satxiga kislota eritmasi bilan ta’sir etib, oyog’ini yozish refleksini aniqlang.
v) Boldir muskulining tashqi sathiga ta’sir etib, baqa orqa oyog’iniig ishqalash refleksini kuzating /kislota botirilgan filьtr qog’ozi qo’yilgan oyoqni/.
g) Baqa oldingi oyoqlari o’rtasidagi teriga ta’sir etib, oldingi oyoqlarini ishqalash refleksini kuzating.
Kuzatilgan hodisani taxlil qiling tananing bir tomoniga taalluqli bo’lgan bukish va ishqalash reflekslarning retseptiv maydonlarining joylanish rasmini chizing va savollarga javob bering:
a/ Retseptiv maydon deb nimaga aytilada?
b/ Orqa miya reflekslarini sanab bering.
22-Mashg’ulot
Refleks vaqtini aniqlash va reflektor yoyning taxlili
Ikkinchisida, quymich asabining afferent tolalari mu-stasno qilinadi. Buning uchun terisi olinmagan boshqa oyog’idan qaychi bilan sonning orqa yuzasidagi terisi kesiladi. Ehtiyotkorlik bilan shisha ilgak yordamida tomir, larni jarohatlamay, quymich asabi ajratiladi va uning tagidan bog’lam o’tkaziladi. Bog’lam orhali asab ko’tarilib, asab ostiga uncha katta bo’lmagan, novokain bilan ho’llangan paxta piligi joylashtiriladi.
Quymich asabi aralash hisoblanib, unda sezuvchi (afferent) va harakatlantiruvchi (efferent) tolalar bor. Novokaining bevosita ta’siri natijasida asab stvolidagi impulьslarni o’tkazish oldin sezuvchi, keyin harakatlan-tiruvchi aszb tolalarida to’xtaydi.



Oradan 1—2 min o’tgach, baqaning oyeg’i kislotaga tushiriladi, bukilish refleksi yo’holganiga ishonch hosil hilinadi. Bahaning orha terisiga 1 % sulьfat kislotasiga ho’llangan qog’oz ho’yiladi, Bunda umumiy harakat reaksiyalari vujudga kelib, novokain bilan ta’sir qilingan oyeh ham ishtirok etadi. Demak, sezuvchi tolalarda o’tkazuvchanlik yo’holdi, harakat tolasida esa yana saqlanib holdi.
Agarda asab uzoh vaht davomida novokain ta’sirida bo’lsa, unda o’tkazuvchanlik harakatlantiruvchi tolalarda ham yo’qoladi. Asabga novokain ta’sir hilina boshlagandan 4—5 min o’tgach, baqaning orqasiga kislotaga ho’llangan hog’oz yopishtirganimizda asabi novokain ta’siriga duchor bo’lgan oyoh umumiy reaksiyalarda qatnashmaydi. Shunday hilib, asabning impulьs o’tkazuvchanligi fahat sezuvchi to-lalardagina emas, balki harakatlantiruvchi tolalarda ham yo’holadi. Asab stvolida to’lih falajlik holati vujudga keladi.
Oxirida asab markazlari ishdan chiqariladi. Buning uchun orha miya zond bilan buziladi. Orqa miyani buzgandan so’ng hech handay reflekslarni chaqirish mumkin bo’lmay qoladi;
Ishni rasmiylashtirishga doir tavsiyalar. Daftarin-
gizga tajriba sxemasini chizing. Refleks va reflektor
yoyga ta’rif bering. Reflektor yoyning hismlarini ayting
va hismlarning ahamiyatini ko’rsating.