1-Мавзу: Ёнғинларнинг олдини олиш бўйича вазифалари ва тушунчалари


Download 98.44 Kb.
bet2/4
Sana30.04.2023
Hajmi98.44 Kb.
#1411601
1   2   3   4
Bog'liq
1 мавзу ёнғинни олдини олиш 649 қарор

турлари.
Ёниш (горение) деб - катта микдорда иссиклик ва ёруFлик ажралиб чикиши билан кечадиган ёнувчи модда ва оксидловчининг узаро мураккаб физик - кимёвий таъсирига айтилади.
Ёниш жараёни тизим булиб, унинг юзага келиши учун ва кечиши учун ёнувчи модда, оксидловчи ва ёндирувчи манбадан иборат 3 та элемент булиши зарур. Ёнувчи модда ва оксидловчи ёнувчи тизимни ташкил килади, ёндирувчи манба эса ёниш жараёнини содир этувчи импульс ролини уйнайди.
Ёнувчи модда сифатида оксидланиши иссиклик ва ёруFлик ажралиб чикиши билан кечадиган х,ар кандай газ, суюк ва каттик модда хизмат килиши мумкин.
Оксидловчи сифатида кислород, хлор, бром, азот кислотаси, фтор, бертолев тузи ва бошка моддалар хизмат килиши мумкин. Асосан каво кислороди оксидловчи булиб хизмат килади.
Ёндирувчи манба 2 та шаклда булади - очик шаклда ва берк шаклда:

  • очик шаклдагиларга - учкунлар, ёруFлик окими, киздирилган ёки чуFланган буюмлар, зарба, очик аланга киради;

  • берк шаклдагиларга - ишкаланиш, кимёвий ва микробиологик жараёнлар иссиклиги, ва бошкалар киради.

Ёниш жараёни юзага келиши учун ёндирувчи манба, яъни ёниш жараёнини содир этувчи импульс ёнувчи тизимнинг маълум бир кисмини киздиришга етарли температура ва энергия закирасига эга булиши керак.
Ёнувчи тизим кимёвии бир турли ва кимёвии кар турли булиши мумкин:

  • Кимёвий бир турли тизимларда ёнувчи модда ва оксидловчи бир текисда аралашган булади, масалан, ёнувчи газлар, буFлар ва чангнинг каво билан аралашмаси.

  • Кимёвий кар турли тизимларда эса ёнувчи модда ва оксидловчи бир-бири билан аралашмаган булади ва улар ажралиш юзасига эга буладилар, масалан, каводаги каттик ва суюк ёнувчи моддалар, газ ва буFларнинг кавога кираётган окими ва бошка.

Ёнувчи тизимни очик алангасиз ёндирувчи манбадан иситилса ёнувчи тизим куйида келтирилган график (1-расм) буйича кизади. Ёнувчи тизим секин-аста tbточкадан toгача кизийди. Бунда tbtoкесимда сарфланган иссиклик ёнувчи моддани эритишга, парчалашга ва буFлатишга сарф булади. toточкада оксидланиш бошланади ва оксидланиш жараёнида юзага келадиган иссиклик кисобига температура жадалрок кутарила бошлайди. Ёнувчи моддадан ажралаётган иссиклик атроф-мукитга узатилаётган иссикликдан ошиб кетган вактда модда, tyaнуктада,
уз-узидан алангаланиш бошланади. Тизим температураси кескин кутарилади ва taнуктада аланга пайдо булади, температура кутарилиб tsнуктада баркарор ёниш бошланади, tsёниш температураси дейилади.
1-расм. Ёнувчи модда. температуратурасининг иссиклик
манбаси (очик алангасиз) таъсиридан узгариши.
tb- исиш бошланиши температураси; to- оксидланиш бошланиш
температураси; tya- уз-узидан алангаланиш
бошланиш температураси; ta-аланга х,осил булиш
температураси; tb- tуа - индукция даври.
Индукция даврида ёнувчи аралашма х,осил булади, ва бу давр ёнувчи модданинг ёетин хавфсизлиги даражасини аниклашда катта ахдмиятга эга.
Ёниш жараёни давом этиши учун ёнувчи модда ва оксидловчининг микдорий курсаткичларига х,ам маълум бир талаблар куйилади. Масалан, кимёвий х,ар турли тизимларда ёниш тухтовсиз давом этиши учун оксидловчи етарли микдорда тухтовсиз равишда ёнувчи модда томон колдик газлар орасидан утиб реакцияга киришиши керак. Акс х,олда ёниш жараёни секинлашади ёки умуман тухтайди. Демак, тизим факат ёнувчи модда ва оксидловчининг маълум бир микдорий нисбатларидагина ёнувчи булади. Масалан, бензин буFлари ва хдво аралашмасидан иборат тизимда бензин буFлари хджм жихдтдан 0,76...5,4 % ташкил килсагина ёнувчи булади.
Хдвонинг таркибида кислород микдори 21 % дан 14...16 % га пасайса ёниш тухтайди ва туташ бошланади, агарда кислород микдори 8...10 % га камайса туташ х,ам тухтайди.
Ёниш жараёни реакцияга киришаётган оксидловчининг микдори буйича икки гурух,га булинади:

  1. тулиц ёниш (бунда оксидловчи етарли ва ортикча микдорда мавжуд);

  2. чала ёниш (бунда оксидловчи етарли микдорда мавжуд эмас).

Чала ёнишда ёнувчи ва захдрли ёниш мах,суллари (углерод оксиди, альдегидлар ва бошкалар) х,осил булади.



Download 98.44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling