1-mavzu. Fizikaviy kimyoning elementlari Reja: Gazlarning fizik xossalari va tenglamasi

Entalpiya(Issiqlik miqdori). 
Payvandlash jarayonlari o’zgarmas bosimda kechadi (olib boriladi) va shuning 
uchun gazni isitishda gazni kengaytirishga sarflanadigan qo’shimcha energiya 
miqdorini sarflash zarur. Xisoblashlar qulay bo’lishi uchun yangi funktsiya tushunchasi 
kiritiladi, u (N) entalpiya yoki issiqlik miqdori deyiladi 
m 
𝐻 = 𝑈 + 𝑝𝑣 
moль 
Bir atomli gaz uchun entalpiyaning o’zgarishi: 
∆𝐻 = 𝐶
𝑝 
(𝑇
2 
− 𝑇
1
) 
m 
moль 

---

4 
formula bilan aniqlanadi. 
Ko’p atomli gaz uchun: 
𝑇
2 
∆ = ∫ 𝐶 𝑑𝑇 
𝑇
1 
m 
moль 
Ichki energiya 
Xar qanday fizik jism yashirin energiya zaxirasiga ega bo’lib, u shu jismni tashkil 
etuvchi zarrachalar xarakatining barcha shakllari natijasi xisoblanadi. Bu energiya 
ichki energiya deyiladi. Energiyaning miйdori jismning massasiga va tabiatiga, uning 
xolatiga, shuningdek, jism turgan tashqi sharoitlarga bog‘liq. 
Biror moddaning ichki energiyasi quyidagilardan iborat: 
1. Moddaning massasini bilgan holda o’lchash mumkin bo’lgan yadroicha 
energiyasidan Eya qmc2; C – yorug‘lik tezligi 
2. Molekula va atomlarning ilgarilanma, aylanma va tebranma xarakatlaridan 
3. Elementar zarralarning o’zaro ta‘sirlashuvi potentsial energiyasidan 
Moddaning ichki energiyasi moddaning faqat tabiatigina emas, balki 
𝑈 = ƒ(𝑝, 𝑣, 𝑇); 
holat tenglamasi o’zgaruvchilariga xam bog‘liq. 
O’zgarmas xajmda isitiladigan ko’p atomli gaz uchun issiqlik sig‘imi temperaturaga 
bog‘liq bo’lgani uchun 
𝑇
2 
∆𝑈 = ∫ 𝐶
𝑣 
𝑑𝑇 
𝑇
1 
m 
moль 
Moddaning ichki energiyasining o’zgarishi moddaning energiyani yutishi yoki 
chiqarishi (berishi) bilan birga kechadi. Energiya berilgan holda energiyaning ma‘lum 
bir qismi ishga aylanadi. Biroq, modda chiqargan energiyaning hammasini ham ishga 
aylantirib bo’lmaydi. Ajralib chiqqan energiyaning ma'lum bir qismi modda 
molekulalari va atomlarining xaotik xarakatining oshirishga sarflanadi. Shuning uchun 
erkin va bog‘langan energiya tushunchasi kiritiladi. 
Δ H = Δ F + Δ G ( 
m
) 
moль 
bunda: Δ H - entalpiyaning (issiqlik miqdorining) o’zgarishi 
Δ F - erkin energiyaning o’zgarishi 
Δ G -bog‘liq (bog‘langan) energiyaning o’zgarishi. 
Entropiya 
Bog‘langan energiya temperaturaning funktsiyasi hisoblanadi va quyidagi formula 
bilan ifodalanishi mumkin: 
ΔG = ST ( 
m
); 
moль 
S - kattalik entropiya deb ataladi. Uning o’lchovi xuddi issiqlik sig‘iminiki kabi 
( 
m 
moль 
),va moddaning xolati o’zgarganda modda ichki energiyasining o’zgarishi 

---

5