1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

voqelikdir. Yozuvning dastlabki belgilar shakli eramizdan oldingi 4 ming ilgari 
paydo bo‘lgan(yig‘ilgan shox-shabbalar gulxan tutuni, o‘q yoy). Keyinchalik, 
ma’lumotni etkazish bilan bog‘liq bu sodda usullar takomillashgan. Masalan, 
Qadimgi Inklar sugunchalar yordmidagi yozuvni ixtiro qilgan. Buning uchun turli 
rangdagi inkladan foydalanilib, ular bir-biriga bog‘langan va shoxchaga ulashigan. 
Shu tarzda «xat» manziliga jo‘natilgan. Inklar shu yo‘sinda qonuTilami, she’rlami 
va muhim voqealami qayd qilganlar. Biroq haqicjiy yozuv alohida graflk belgilar 
tarzida ma’lumotni etkazish usuli piktogrammadir. Piktogramma bu narsa voqea 
va hodisalami rasmlarda ifodalashdir. 
Tosh asrining so‘ngi davrida piktogramma turli xalqlarda keng tarqalgan. 
Piktogrammaning takomillashuvi natijasida muayyan tushun- chani o‘zida 
ifodalovchi shartli belgilar paydo bo‘Igan (masalan, qo‘l- ning qovushtirilishi 
almashish belgisi). Bunday belgilar ideogramma- lardir- Yozuvning navbatdagi 
muhim bosqichi ireoglifli yozuvdir. Dastl&b, u Qadimgi Misrda paydo bo‘lgan 
keyinchalik iyerogliflardanUzoq Sharqda, Xitoy, Yaponiya va Koreyada 
foydalanilgan. Yozuvni o‘rganish uchun bir necha ming belgilami eslab qolish talab 
qilingan shuning uchun kam sonli qadimgi odamlar yozish va o‘qishni bilganlar. 
Miloddan awalgi 2 ming ilgari finikiylar harfli tovushli alfavitni ixtiro 
qilganlar va bu boshqa xalqlar alfaviti uchun namuna hisoblangan. Finikiylar alfaviti 
har bin alohida tovushni ifodalovchi 22 ta unli tovushdan iborat bo‘lgan. Keyingi 4-
5 ta eng mashhur alfavitlar finikiy alfavitidan paydo bo‘lgan. 
Qog‘oz ixtirosi muallifi xitoyliklardir va bu tasodif emas, chunki ular 
bashqaruv qoidalariga qat’iy rioya qilganlar, talablami eslab qolish uchun ularni 
qayerdadir saqlash lozim bo‘lgan, shuning uchun Xitoyda dastlab yozish manbai 
sifatida bambuk taxtalaridan va ipakdan foydalanilgan. Biroq ipak nihoyatda 
qimmat bambuk esa og‘ir va katta bo‘Igan. Bitta bambuk taxtasiga o‘rtacha 30 ta 
iyeroglif joylashgan. Shuni ta’kidlash joizki, xitoyliklar uzoq davr mobaynida ipak 
ishlab chiqarish texnologiyasini bilganlar. Qog‘oz esa ipakni qayta ishlash 
jarayonida ixtiro qilingan, ayollar ipakni qaynatganlar, so‘ngra uni yoyganlar, suvga 
cho‘ktirib yaxlit mato paydo bo‘lguniga qadar ishqalaganlar, uni suvdan olib 
chiqqanda ipak-paxta paydo bo‘lgan. Suvda qolgan ipak izlari kurigach foydalanish 
mumkin bo‘lgan yupqa qog‘ozga aylangan. Bunday qog‘oz paxta qog‘oz deb 
nomlanib u nihoyatda qimmat bo‘lgan. Shu bois, 105 yil Say Lui baliqchilaming 

---

to‘ridan yangi qog‘oz turini yaratgan. Bu ixtiro nafaqat Xitoy, balki butun dunyo 
uchun muhim voqelik bo‘ldi. Say Lui nomi insoniyat tarixiga eng buyuk ixtirochi 
sifatida kiritildi. IV asrda ixtiro qilingan qog‘oz bambuk taxtachalarini muomaladan 
butunlay chiqarib tashladi.