1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

sanoatning takomillashtirishga ishlab chiqarishning qayta kurishga ta’sir 
qildi.\J million kilometrlik yo‘llami qurishni reja- lashtirishni talab qildi. Benzinli 
dvigatelli birinchi avtomobil 1864-yilda astriyalik olimi Zigfrio Markus tomonidan 
ixtiro qilindi. 1875-yilda Markus avtomobilning takomillashgan variantini ixtiro 
qildi. Avtomobilning rasmiy ixtirochilari nemes muhandislari Bens va Doymlardir 
Bens ikki aktli gaz dvigatelini ixtiro qildi va uni ishlab chiqaruvchi kichik 
zavodning xo‘jayini bo‘Idi. Avtomabil sanoati tez sur’atlarda takomillasha boshladi. 
Elektr lampasi XIX asrning so‘ngi 10 yilligida Yevropa shaharlarida 
elektr yorug‘ligi paydo bo ladi. Dastlab ko‘cha va maydonlami yoritgan elektr 
lampalari juda tez har bir qadamda paydo bo‘ldi. Elektr yorug‘likni shiddat bilan 
tarqalishi ommaviy elektofikatsiyaga, energetikadagi to‘ntarishga va sanoatdagi 
yirik rivojlanishga sabab bo‘ldi. Insoniyat tarixidagi bu sifat o‘zgarishi elektr 
lampasining ixtiro qilinishi bilan bog‘liq. Hozirgi kunda hayotni elektr lampasiz 
tasavvur qilish mumkin emas. 
Antibiotiklar (xususan, penisillin) XX asrda tibbiyot sohasidagi yirik 
ixtirodir. XX asrning 30-yillarida minglab odamlaming zotiljam, dizenteriya kabi 
tashhizlar bilan qirilib ketganini, «Sepsiz» barcha jarrohlik muolajalariga xalaqit 

---

beruvchi omilligini eshitib taajjublanish mumkin. Bunday dahshatli kasalliklarga 
antibiotik xtiro qilinib barham berildi. Eng muhimi u urush davrida harbiy tibbiyotda 
yaradorlami davolashda qo‘llanildi. Chunki urushda aksariyat hollarda 
yaradorlarotilgan o‘qdan emas, balki yaraning yiringlashi oqibatida halok bo‘lgan. 
Kundalik sharoitda inson terisi organizmni mikroblardan himoya qilgan. Biroq 
yaraga mikrob juda tez kirgan va juda katta tezlikda ko‘payib eng chuqur 
to‘qimalargacha kirib boradi, natijada bemorga hech qanday jarroh yordam bera 
olmay qolgan, shu bois, ko‘p hollarda bemoming yarador organi kesib tashlashgan. 
Mikrobga qarshi mikrob bilan kurashish g‘oyasi XIX asrdayoq paydo bo‘lgan. 
Masalan, Lui Paster sibir yarasi basillasi boshqa mikroblar ta’sirida o‘lishini 
aniqladi. 1940- yilda Fleming tomonidan pensillinning ixtiro qilinishi tibbiyot 
tarixidagi eng muhim voqea bo‘ldi va tibbiyotning keyingi bosqichida 
takomillashuviga turtki bo‘ldi.