1-mavzu. Kirish. Fanning maqsadi va vazifalari. Rеja

quyidagilar mavjud: 
1) taqdiqotlarda ko‘zlangan maqsadlarga erishish uchun zarur bo‘lgan yangi 
bilimlarni olishga qaratilgan nazariy va empirik jarayonlar tizimi; 
2) kognitiv (bilim, tafakkur) faoliyatning o‘ziga xos turi, bu yangi bilimlarni 
yaratish, ya’ni yangi bilimlarni yaratishdan iborat bo‘lgan maxsus bilimlar 
faoliyati.
«Raqamli tarix» (inglizcha, «Digital History») – raqamli gumanitar 
fanlarning bo‘limi bo‘lib, tarixiy tahlil, tadqiqot va ma’lumotlarni ko‘rish uchun 
raqamli mеdia va kompyutеr tеxnologiyalaridan foydalanishni o‘rganadi. Raqamli 

---

3 
tarixni kеng ma’noda kompyutеr, Intеrnеt tarmoqi va dasturiy tizimlarning yangi 
kommunikatsiya tеxnologiyalari bilan ishlaydigan o‘tmishni o‘rganish va 
tasvirlash usuli sifatida tushunish mumkin. 
1997-yilda amerikalik tadqiqotchilar Edvard Ayеrs va Uilyam Tomas 
tomonidan ilk marotaba «raqamli tarix» atamasi qo‘llanilgan. Ular Virjiniya 
universitetida «Virjiniya raqamli tarix markazi» (Virginia Center for Digital 
History, VCDH)ni tashkil etishgan. 
Raqamli tarixni tushunishga bag‘ishlangan birinchi asarlar XX-XXI asrlar 
oxirida yozilgan, xususan, Edvard Ayersning «Raqamli tarixning o‘tmishi va 
kelajagi» nomli maqolasi, shuningdek D. Koen va Roy Rozentsveygning 
fundamental monografiyasi «Raqamli tarix: o‘tmishni butunjahon o‘rgimchak to‘ri 
tarmog‘ida yig‘ish, saqlash va taqdim etish bo‘yicha qo‘llanma». 
Biroq bu atamasi 2000-yillarning o‘rtalariga qadar professional hamjamiyat 
a’zolari uchun deyarli noma’lum edi. Uning ko’plab ta’riflari asta-sekin torayib 
bordi va bugungi kunda u raqamli gumanitar fanlar bo’limi sifatida qaraladi, 
asosan tarixiy manbalardan ma’lumotlarni taqdim etish va vizualizatsiya qilish, 
shuningdek ularni raqamlashtirish uchun raqamli texnologiyalar va raqamli 
axborot vositalaridan foydalanishga qaratilgan. 
Raqamli tarix bo‘yicha ko‘plab nashrlarni sarhisob qilib, biz uning ikkita 
asosiy 
komponentini 
ajratib 
ko‘rsatishimiz 
mumkin 
- 
Internet 
foydalanuvchilarining 
ommaviy 
tarixga 
muvofiq 
tarixiy 
bilimlarini 
chuqurlashtirish (Internetning keng auditoriyasini raqamli arxivlar, interaktiv 
xaritalar, voqealar yilnomalari, vaqt jadvallari bilan tanishtirish, bu jarayon tarix 
foydalanuvchilar uchun yanada qulayroq) va tarixchi olimlar uchun yangi raqamli 
vositalarni yaratish. E’tibor bering, yangi dasturiy ta’minotni yaratish asosan 
dasturchilardan tashkil topgan kichik ishlab chiquvchilar guruhidir. 
Fanni o‘qitishdan maqsad – talabalarni raqamli tarix fanining maqsadi va 
vazifalari, unga dunyoning rivojlangan mamlakatlaridagi yondashuvlar, samarali 
loyihalar bilan tanishtirish. 
Fanning vazifasi – talabalarga tarix jarayonlarni anglashda raqamli 

---

4 
texnologiyalarining o‘rni, fan masalalarini echishda zamonaviy yondashuvlar, 
tarixiy voqeliklarni, faktlarni o‘rganishda, tarixiy tadqiqotda elektron manbalarning 
hamda internetning ilmiy va amaliy ahamiyatini hamda fan doirasidagi zamonaviy 
loyihalar kabi masalalar ahamiyatini tushuntirishdan iborat.
Bugungi kunda tarix ta’limini axborot texnologiyalarisiz tasavvur qilib 
bo‘lmaydi. Axborot texnologiyalari ma’lumotlarni yig‘ish, boshqarish va qayta 
ishlash texnologiyalaridir. YA’ni biror ob’ekt holati haqidagi yangi, sifatli 
axborotga ega bo‘lish uchun, birlamchi axborotni yig‘ish, qayta ishlash va uzatish 
vositalari yig‘indisidan foydalanish jarayoniga aytiladi. Odatda bu atama ostida 
kompyuter texnologiyalari tushuniladi. Axborot texnologiyalari sohasida turli 
axborotni EHM va kompyuter tarmoqlari orqali yig‘ish, saqlash, himoyalash, qayta 
ishlash, uzatish kabi amallar ustida ishlar olib boriladi.
«Axborot» so‘zi lotincha «informatio» so‘zidan olingan bo‘lib, tushuntirish, 
biror narsani bayon qilish yoki biror narsa yoxud hodisa haqidagi ma’lumot 
ma’nosini anglatadi. Ma’lumotlar aniq vazifalarni hal etishda zarur va foydali deb 
topilsa,