1-mavzu. Materiyada moddalarni mavjudligi va ularni xarakatlarinishi. (2 soat) Reja

Aralashma moddalar deb – ikki yoki undan ortiq moddalardan tashkil 
topgan bo‟lib, aniq bir tarkibga ega bo‟lmagan va bir-biridan ajratib olish mumkin 
bo‟lgan tarkibiy qismlardan tashkil topgan moddalarga aytiladi. Aralashmalar ham 
o‟z navbatida ikkiga gomogen va geterogen aralashmalarga bo‟linadi. 
Gomogen aralashma deb – bir xil yoki har xil agregat holatdagi moddalar 
aralashib, bir xil agregat holatga ega bo‟lgan aralashmalarni hosil qilishiga aytiladi. 
Masalan: havo – gazlar aralashmasi, eritmalar, suv va spirt. 
Geterogen aralashma deb – har xil agregat holatdagi moddalar aralashib, har 
xil agregat holatga ega bo‟lgan aralashmalarni hosil qilishiga aytiladi. Masalan: 
havodagi chang, qumning suv bilan aralashmasi, oltingugurt va temir aralashmasi. 
Kimyoda ishlatiladigan moddalaming tozaligini ko„rsatish uchun quyidagi 
tozalik darajasiga bo‟lingan: 
 
texnik (t) 
 
sof (s) 
 
analiz uchun toza (a.u.t.) 
Moddalar
. 
Sof. 
Aralashma
. 
Sof
. 
Aralashma
. 
Tabiiy. 
Sun‟iy. 
Murakka
b 
moddalar. 
Gomoge
n. 
Geteroge
n. 
Organik. 
Anorganik
. 
Metallar
. 
Oddiy 
moddalar
. 
Metallmaslar
. 

---

 
kimyoviy toza (k.t.) 
 
maxsus toza (m.t.) kabi maxsus belgilar qo„llaniladi. 
«Texnik toza» modda ancha miqdorda qo„shimcha modda tutadi. Qolganlari 
yuqoridagi tartib bo„yicha ozayib borish tartibida qo„shimchalarga ega bo„ladi. 
«Maxsus toza» markasidagi moddalar juda tozaligi bilan farqlanib, ular nihoyatda 
oz miqdorda qo„shimchalarga ega bo„lishi mumkin.