1-mavzu. Mehnat va uning jamiyat taraqqiyotida tutgan o‘rni Reja

Mehnat faoliyati tamoyilllari

Mehnat-bu quyidagi tamoyil talablariga javob beradigan inson faoliyati: onglilik, maqsadga muvofiqlik, samaradorlik, umumiy foydali va harakatlarning energiya sarfi. Mehnat ikki tomonlama xarakterga ega. Bir tomondan, mehnat insonning ehtiyojlarini qondirish uchun tabiat obyektlarini o‘zgartirish bo‘yicha turli xil faoliyatidir. Boshqa tomondan, mehnat-bu odamlarning mehnat faoliyati va uning mahsulotlarini almashish jarayonidagi o‘zaro ta'siridir. Mehnat faoliyati tamoyillari quyidagilardan iboratdir.

Mehnat faoliyati tamoyillari

Tamoyillar	mazmuni
Anglangan harakatlar	Bu shuni anglatadiki, mehnat jarayoni boshlanishidan oldin inson yaqinlashib kelayotgan ishning natijasini anglab yetadi. Ongsiz, instinktiv harakatlar bu mehnat emas.
Maqsadli harakatlar	Inson ko‘zda tutilgan faoliyat uchun algoritmini shakllantiradi. Mahsulotni qanday ishlab chiqarish, qanday resurslardan foydalanish, qanday texnologiyalarni qo‘llashni hal qiladi.
Natijador harakat	Har qanday faoliyat ijtimoiy foydali mehnat bilan yakunlanadi.
Ijtimoiy-foydalilik harakat	Insonlar jamoaga birlashib o‘zaro harakat qilish asosida o‘zlari va jamiyat uchun ne’matlar yaratadilar
Energiyasarf harakat	Mehnat qilish jarayonida insonlar jismoniy, ruhiy va aqliy kuch sarflaydilar.

Adabiyotlarda faoliyatning ko‘rib chiqilgan juda ko‘p turli xil turlari mavjud, ammo umuman olganda, faoliyatning beshta asosiy turini ajratish mumkin: o‘zgartiruvchi, kognitiv, baxoga yo‘naltiruvchi, kommunikativ, badiiy va ijodiy.

1. O‘zgartiruvchi faoliyat-bu shundek faoliyatki, bunda subyektning faollashuvi o‘rganilayotgan obyektning aniq bir o‘zgarishlariga olib keladi, (uning xususiyatlari, fazilatlari va sifatlari paydo bo'ladi). Shunday qilib, umumiy o‘zgartiruvchi faoliyatning bevosita natijasi har doim uning obyektidagi u yoki bu o‘zgarishidir.
Obyekt miqyosiga qarab o‘zgartiruvchi faoliyat quyidagi kichik turlarga bo'linadi: - tabiiy obyektlarni o‘zgartirish yoki mehnat;
- jamiyatni o‘zgartirish yoki ijtimoiy faoliyat;
- insonning o‘zgarishi yoki madaniy, ma'rifiy faoliyat;
- o‘z-o‘zini o‘zgartirish yoki o‘zini takomillashtirish.
2. Kognitiv faoliyat-bu faoliyat obyekti o‘zgarishsiz qolishidir. Ilmiy bilimlar hozirda zamonavi inson faoliyatining asosi sifatida yetakchi ro‘l o‘ynaydi. Oddiy kundalik faoliyat jarayoni yoki maxsus tayyorgarlik talab etadigaan faoliyat davomida egallanadi.
3. Bahoga yo'naltiruvchi faoliyat bu-faoliyat subyektlari va obyektlari o‘rtasidagi o‘rnatilgan munosabatlarga bog‘liqdir. Bahoga yo‘naltiruvchi faoliyatning boshlang‘ich ma’lumotlari- tabiat, jamiyat, inson va o‘z-o‘zini baholovchi shaxs tushuniladi.
4. Kommunikativ faoliyat-faoliyat turlarining asosiy yo‘nalishlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. Bu insonning ijtimoiy tabiati tufayli mehnat, bilim va qadriyatlardagi aloqalarini o‘rnatish uchun shart-sharoitlr yaratish tushuniladi. Kommunikativ faoliyatning asosiy xususiyati quyidagilardan iborat umuman olganda, u orqali faoliyat subyekti o‘rtasida o‘zaro ta'sir mavjud. Bu yerda faoliyat subyektining faoliyati taxmin qilingan ta’sirini hisobga olgan holda boshqa faoliyat subyektiga (yoki subyektlariga) qaratilgan va shunday qilib, bu ijtimoiy harakatlarning ketma-ketligi. 5. Badiiy va ijodiy faoliyat-bu san'atda mujassam bo‘lgan juda aniq faoliyat turi. Bunda badiiy obrazlar yaratish, o‘zgaruvchan, bilimdon, bahoga yo‘naltirilgan va kommunikativ jihatdan uzviy bog‘liqdir.