1-mavzu. Menejmentning rivojlanish tarixi va nazariy asoslari 2

Ижтимоий-психологик усуллар ўз мазмунига кўра жамоанинг шаклланиш ва ривожланиш жараёнини, кишиларнинг рухий ҳолатини ва маънавий манфаатларини ҳисобга олган холда таъсир ўтказиш усуллари мажмуидир. Бошқариш социологияси кишиларнинг ишлаб чиқариш омиллари билан ўзаро алоқаси, жамоани ижтимоий ривожлантиришни режалаштириш, меҳнат жамоасини шакллантириш, ходимларнинг ишлаб чиқариш ҳамда ижодий фаолиятини ошириш кабиларни ўз ичига олади. Бошқариш психологияси - бу бошқариш муносабатларида инсон руҳий ҳолатининг объектив қоидаларини ўрганишдир. Инсонларнинг психологик хусусиятлари унинг фаолиятига бевосита таъсир кўрсатади. Бу таъсирнинг даражаси ва унинг намоён бўлиш шакллари фаолиятнинг ўзига хос хусусиятларига қараб турлича бўлиши мумкин. Бошқариш фаолияти - бу, асосан одамлар билан ишлашдир. Шу сабабли у инсон психологиясига алоҳида талаблар қўяди ва кўп жихатдан одамларнинг шахсий психологик хусусиятларига боғлиқ бўлади. Бунда акс таъсир ҳам мавжуд. Чунончи, инсон психикасининг намоён бўлиши ва ривожланиши бошқариш билан боғлиқ таъсирлар туфайли содир бўлади. Шунинг учун бошқарув психологияси кадрларни танлашда, уларни жой-жойига қўйишда, топшириқларни, функцияларни ва ваколатларни тақсимлашда, ходимларни рағбатлантириишда, интизомни мустаҳкамлашда қўлланилади.
Бу усулларнинг мақсади кишилар ўртасидаги ижтимоий-психологик муносабатларга таьсир кўрсатишга қаратилган. Ижтимоий усулларга қуйидагилар киради :
1. Ижтимоий меъёрлаш йўллари:

• 
  ички тартиб қоидалар;
  
• 
  жамоат ташкилотларининг низоми;
  
• 
  ишчи шарафи кодекси;
  
• 
  ишлаб чиқариш одоб қоидалари;
  
• 
  иштирокчига таъсир этиш шакллари.
  

2. Ижтимоий-сиёсий (тарбиявий) усуллар:

• 
  сиёсий тарғибот олиб бориш;
  
• 
  жамоа аъзоларини тарбиялаш ва ишонтириш;
  
• 
  маъмурий фаолиятни назорат қилиш;
  
• 
  кишиларни бошқаришга жалб қилиш.
  

3. Ижтимоий тартибга солиш усуллари:

• 
  шартномалар, ўзаро мажбуриятлар;
  
• 
  маънавий талаб ва манфаатларни қондириш навбати (тартиби) ва бошқалар.
  

4. Маънавий рағбатлантириш усуллари икки хил бўлади, яъни жамоавий ва шахсий маънавий рағбатлантириш. Буларга:

• 
  «Фахрий ёрлиқлар» билан мукофатлаш;
  
• 
  фахрий унвонларга тавсия этиш;
  
• 
  орден ва медалларга тавсия этиш;
  
• 
  миннатдорчилик изхор қилиш;
  
• 
  қўшимча ижтимоий имтиёзлар бериш ва ҳоказолар.
  

5. Психологик усулларга қуйидагилар киради:

• 
  кичик гуруҳ ва жамоаларни шакллантириш;
  
• 
  меҳнатни инсонпарварлаштириш (гуманизациялаш);
  
• 
  психологик рағбатлантириш;
  
• 
  касб-малака бўйича танлаш ва ўқитиш;
  
• 
  касбга бўлган манфаатни таъминлаш( бу ходимларда меҳнат фаолиятига ички қизиқиш уйғотади);
  
• 
  ходимларни бажараётган ишига психологик мос келиши бўйича танлаш.