1-мавзу. Мустақил Ўзбекистон фарзандиман

Nutq tovushi og‘zaki nutqning eng kichik, boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmay-digan qismlardir. Tovushning yozuvdagi ifodasiga harf deyiladi. Bir tovush bir harf bilan ham, ikki harf bilan ham ifodalanishi mumkin: v, a, e, o harflari bir tovushni ifodalasa, ch, sh, ng singarilarda ikki harf bir tovushni ifodalaydi.

Nutq tovushi og‘zaki nutqning eng kichik, boshqa mayda bo‘lakka bo‘linmay-digan qismlardir. Tovushning yozuvdagi ifodasiga harf deyiladi. Bir tovush bir harf bilan ham, ikki harf bilan ham ifodalanishi mumkin: v, a, e, o harflari bir tovushni ifodalasa, ch, sh, ng singarilarda ikki harf bir tovushni ifodalaydi.

O‘zbek tilida tovushlar talaffuzi

• Nutqning xarakteriga ko‘ra, adabiy talaffuzni 2 guruhga ajratish mumkin: to‘liq talaffuz; qisqargan talaffuz; Ma’ruzachilar, aktyorlar, diktorlar nutqi to‘liq talaffuzni aks ettiradi, chunki bunda har bir so‘z, uning morfemalari adabiy til qoidasiga mos ravishda to‘la, aniq, dona-dona talaffuz qilinadi. So‘zlovchi o‘z nutqiga beparvo qarashi natijasida, o‘z shevasi ta’sirida ayrim fonemalar turli o‘zgarishlarga duch keladi, so‘zning ba’zi birliklari qisqaradi.
• Masalan, olib keldi — obkeldi; olib bordi — obordi. Bu qisqargan talaffuz.

Orfoepiya orfografiya bilan zich bog‘langan. Biroq so‘zning yoki so‘z shakllarining jonli talaffuzi hamma vaqt ham ularning yozuvdagi ifodasiga teng bo‘lavermaydi. Jumladan, a) yozuvda bor ba’zi tovushlar talaffuzda sezilmaydi: biroq, bilan, tuhmachchi, adabiyochchi kabi; b) yozuvda berilgan tovushlar talaffuzda tushib qoladi: badbax, ayolman, abstrak, Samarqan kabi; d)yozuvda ifodalangan tovush talaffuzda boshqasi bilan almashtiriladi: obod-obot, kitob-kitop, peshvoz- peshvos kabi. Talaffuzdagi ana shu murakkab tomonlarni hisobga olgan holda yagona orfoepik qoidalar yaratish lozim bo‘ladi.

Unlilar tasnifi

Tilning vеrtikal harakatiga ko`ra (tilning ko`tarilishi va оg`izning оchilish darajasiga ko`ra