1-mavzu: Oʻtish jarayonlari toʻgʻrisida umumiy tushunchalar

0
-ga rezistor 
R-orqali ulanganida kondensatordagi kuchlanish 0-dan U
0
-gacha quyidagi qonun 
bo‘yicha o‘zgaradi 
U
0
(t) = U
0
(1 ─ e 
─ t / τ
), bunda τ = RC (vaqt doimiysi).  

---

Masalan, razryadlangan kondensator S-ni kuchlanish manbai U
0
-ga rezistor 
R-orqali ulanganida kondensatordagi kuchlanish 0-dan U
0
-gacha quyidagi qonun 
bo‘yicha o‘zgaradi 
U
0
(t) = U
0
(1 ─ e 
─ t / τ
), bunda τ=RC (vaqt doimiysi). 
Zanjirlarda o‘tish jarayonlari yuzaga kelishinin fizikaviy sabablari ─ ularda 
induktivlik g‘altaklari va kondensatorlarning, ya’ni tegishli almashuv sxemalarida 
induktiv sig‘im elementlarining mavjudligidir. Bu shunday izohlanadiki, ushbu 
elementlarning 
magnit va 
elektr maydonilari 
zanjirdagi kommutatsiya 
(o‘chirgichlarning ajralish yoki ajralish jarayoni) paytida keskin sakrab o‘zgara 
olmaydi. Boshqachasiga aytilganda, kondensator energiyani bir onda zahiraga 
ololmaydi, ololganida hamki ─ buning uchun cheksiz quvvatga ega energiya 
manbai talab qilingan bo‘lur edi.
2. O‘tish jarayonlarining ko‘rinishlari: elektromagnit va mexanik o‘tish 
jarayonlari 
2.1. Elektr qurilmaning har qanday ishchi rejimini turg‘unlashgan barqaror 
holat sifatida qarash mumkin. U holat aniq o‘rnashib bo‘lgan parametrlar bilan 
xarakterlanadi, ular ishchi kuchlanish, ishchi tok, oziqlantirish tarmog‘ining 
chastotasi, aylanish chastotasi va boshqalar. 
Ish rejimini o‘zgartirish zarurati tug‘ilganida esa masalan, rostlash rejimini 
boshqargan holda parametrlarni o‘zgartirish mumkin. Bunda yangi ish rejimi ham 
turg‘unlashgan bo‘ladi, biroq faqat boshqa parametrlar bilan. Masalan, dvigatel ish 
rejimini rostlash texnologik qurilmaning ishlash rejimini boshqaga o‘zgartiradi. 
O‘zgarish oniy tarzda amalga oshishi mumkin emas va biroz vaqtni egallaydi, bu 
vaqt davomida esa amalga oshayotgan jarayonlarning elektromagnit va 
elektromexanik tabiatiga asoslangan holda tezlikning o‘zgarishi yuz beradi.
Ish rejimining o‘zgarishi avariya natijasida ham o‘zgarishi mumkin. Bunda 
ishchi rejimdan avariya rejimiga o‘tish yuz beradi va bu ham qandaydir vaqt o‘tishi 
bilan elektr qurilma parametrlarining o‘zgarishiga olib keladi. 

---