1-Mavzu: Ovozlarni har xil mashqlar orqali yo’lga qo’yish

6 – mavzu. Uzbekistonda xor madaniyati.
Reja:

1. 
   Uzbekistonda xor madaniyati.
   
2. 
   Xavaskorlik xor madaniyatining rivojlanishi.
   
3. 
   Ubekistonda xor san’atining boshlanishi va rivojlanishi.
   

Adabiyotlar.

4. 
   Ruziev SH. «Xorshunoslik» Toshkent G. Gulom 1982 yil
   
5. 
   CHesnokov P.G. «Xor upravlenie im» Maskva 1961 yil.
   
6. 
   Gudkova Ye.A. Basilьeva A.B. «Ashula darsligi metodikasi» Toshkent 1973 yil.
   
7. 
   Uzbek musika tarixi 1-2 tomlar Toshkent 1973 yil.
   
8. 
   Uzbek musikasi tarixi. Toshkent 1981 yil. Tuzuvchi Salomonova T.E.
   

Utmiщda Sugd davlatida professional xor mavjud bulgan, keyinchalik Arab istilosidan keyin bu san’at rivojlanmagan va professional yakka ijrochilik formasi saklanib kolgan.

Kadim zamondan beri jamoa bulib kushik aytish xamma xalklarning moxiyat faoliyatini orzu – umidlarini ifodalab berish uchun ishlatilgan. Kushiklar avloddan-avlodga ogzaki usulda koldirilgan. Uzbekistonda aloxida erkaklar, ayollar va bolalarning birga kushik aytish an’analari bulgan, masalan, turli diniy marosimlarda, sayllarda, ramazon oyida bolalarning kushik aytishi yoki kattalarning zikr tushishi, marsiya kushiklarini aytish. Bolalar jamoa bulib ijro kiladigan xalk kushiklari – bu «Boychechak», «Laylak keldi», «Oftob chikdi».
Navruz bayramlarida yigit va kilarning kushik aytishi, tuylarda aytiladigan yor-yor, yallalar xor bulib ijro etilgan. SHashmakomning vokal kismidagi taronalar xam jamoa bulib aytilgan. Katta ashulalar xam 3-4 kishi bulib ijro kilingan (bazan ayollar, erkaklar). Folьklor kushiklari (yor-yor, ulan, yalla, xashar, 5 karsak, lanar, katta ashulla) va makomlardagi (tarona, ufor, naksh) kismlar jamoa bulib aytilgan.
XAVASKORLIK XOR SAN’ATINING RIVOJLANISHI.

Respublikamizda musika va xor 20 yillardan boshlab rivojlana bordi. Tugaraklar tuzila boshlandi.

1930 yillarda yetuk bastakorlar Yu.Rajabiy, Imonjon Ikromov 1,2 ovozli xor kushiklari yaratdilar, 1934 yilda 1-musika-badiy olimpiyadasi utkazildi, 1000 kishilik xor katnashdi. 1937 yilda Moskva Uzbekiston dekadasida xor jamoalari katnashdi.Urish davrida xavaskorlik xorlar jangchilar uchun kontsertlar uyushtirar edilar. Urishdan keyin ikkinchi respublika olimpiadasida 20 000 kishi katnashdi (1143 jamoalar). 1948 yil - III olimpiadada 25 000 kishi - - va kup ovozlik turi rivojlana bordi. 50 yillarda Konservatoriya, musika bilim yurti ukituvchilari xavaskorlik xorlarga amaliy yordam bera boshladilar 60-70 yillarda xavaskorlik jamoalarini soni va sifati oshdi. Bolalar xor ijrochiligining rivojlanishida konservatoriya dotsentlari Kenzer, Valenkov, Vasilьeva, Uzbekistonda xizmat kursatgan artist SH.Yormatovlarning xizmatlari katta «Boychechak» «Bulbulcha» Respublikamizda yuzlab ashula va raks ansambllari mavjud, ularnig koshida xor-vokal guruxi tuzilgan Masalan «Anor» «Gulrux» «CHust taronalari» «SHirin» «Roxat» «SHalola». Xor tarkibida 15-20 kishi mavjud. Ular danar, yalla, yor-yor kushiklarini 2-3 ogizda ijro etishadi. Yangi asarlar yozib va xalk kushiklarini kayta ishlab kelayotgan bastakorlar Ramazonov Sodik Ashrafiy, Yudakov Liven Vurxonov Boboev Nazarov Umidjonov bastakor va kompozitorlardir.