1-Mavzu: Ovozlarni har xil mashqlar orqali yo’lga qo’yish

7 – mavzu. Aralash xor xakida ma’lumot.


Reja:

1. 
   Bolalar ovozi.
   
2. 
   Ayollar ovozi.
   
3. 
   Erkaklar ovozi.
   

Adabiyotlar.

1. 
   Ruziev. SH. «Xorshunoslik» Toshkent G. Gulom.1987 y.
   
2. 
   Pitrov K. «Rukovodsto xorom» Moskva 1964 y.
   
3. 
   Egorov A. A. Teoriya i prktika rabotы sxorom. Leningrad Maskva 1951
   

D ( ) va A bulinadi.

Diskant – bolalarning yukori ovozi bulib do – fa solb Oalьt-pastki ovoz solь-lya-re-mi.
A. Ovozning yukori pardalari kullanilsa, bolalar zurikib kuylaydi, ovoz kuchsiz bulib chikadi. Yukori tessiturada yozilgan asarlar bolalar xoriga tavsiya etilmaydi.
A. Ovozi xorda ikkinchi tovushni ijro etadi, u ba’zida asosiy kuyni olib boradi. Bolalar ovozi matsiyaga boglikdir. Mutatsiya lotincha suz uzgarish (rasta bulish) degani. Bolalar organizmida 12-14 yoshda katta uzgarishlar bula boshlaydi. Yurak kengayadi, muskullar mustaxkamlasha boradi. Jinsiy tiklanish davri ugil bolalarda 1-2 yil keyin boshlanadi. SHu davr-mutatsiya davri deb ataladi.1,2 – sinflarda ugil va kiz bolalarni ovozi bir xil buladi, mutatsiya kizlarda katta uzgarish bulmaydi, anchaengil utadi. Mutatsiya 2 davrga bulinadi:

1. 
   Mutatsiya alomatlarining paydo bulishi (ovoz pardalarining kizarishi).
   
2. 
   Ovozning pasayishi va pastki (kukrak registri) tovushlarning paydo bulishi.
   

Ugil bolalarda erkakcha ovoz paydo buladi. Kizlarda esa diapazon kengayadi (ayrim pedagoglar ashula aytmaslik kerak desalar, ayrimlari aytish kerak, lekin individual yul tutishi shart. Boshka ovozga utkazish, masalan: D-dan A-ga)
V-VII- sinf xoriga kulay tessitura va diapazoni katta bulmagan asarlardan repertuar tuzish kerak.
Tekshirish savollari:

1. 
   Bolalar ovoziga xarakteristika.
   
2. 
   Bolalar xorini turlari.
   
3. 
   Bolalar xor jamoalari xakida kiskacha ma’lumot
   

Tayanch tushuncha.
1. mutatsiya – ovozni uzgarishi.
Ayollar ovozi
Ikki turga bulinadi Soprano va Alьtlar kuyidagi kurinishlarga ega.

1. 
   Koloratura
   
2. 
   Lirik koloratura
   
3. 
   Lirik
   
4. 
   Dramatik
   

1. 
   Kolora-lot «bezayman» degani – bulbulga uxshagan juda chiroyli tembrli ovozdir. Uning diapozoni 2,5 oktava do¹ fa³ uch registrga ega: pastki (kukrak), urta (medium), yukori (bosh) juda kam uchraydi va xorda ishlatilmaydi.
   
2. 
   Aralash xarakatli ovoz xorda kullaniladi.
   
3. 
   Engil mayin ovoz xorda asosiy kuyni ijro etadi do-do-re lekin xorda yukori notalar ishlatilmaydi.
   
4. 
   aralash xar-ga egadir.
   
5. 
   do¹-do³ xorda vazifasini utaydi Alьt-ayollarning past ovozi xisoblanadi, 2 turga bulinadi. 1 metstso-e va 2 kontr alьto.
   

1. 
   Metstsosoiranoning diapazoni solь-solь, lya² 3 registri bor: pastki, urta, yukori. Xorda A1 vazifasini bajaradi va urta, pastki registrlardan foydalanadi.
   
2. 
   It. Ayollarning eng past ovozi degani fa-fa, solь² juda kuchli ovoz. Xorda A 11 vazifasini utaydi. Yaxlit ayollar xorida KA sadoning poydevori vazifasini bajaradi.