1-Mavzu: Ovozlarni har xil mashqlar orqali yo’lga qo’yish

PROFESSIONAL XOR SANATINIG RIVOJLANISHI.

Uzbekistonda professional xor san’ati eng kech rivojlana boshlagan san’at turlaridan biridir. CHunki zarur shart-sharoitlar yuk edi. Bu masalalarni amalga oshirish uchun musika ukuv yurtlari ochish, malakali xormeysterlar bastakor tayyorlash kerak edi. Kator rus musika san’at arboblari V.Usienskiy, Ye.Romanovskaya, N.Mironov, R.Ganor, S.Vasilenka, A.Kozlovskiy va uzbek musikachilarining xissasi katta. Professional xor ijodi va ijrochiligining oddiy formalari musikali dramalardan uchraydi. Ikki epizodik uch ovozli vakturalar uchrab turadi, chunki bastakorlar sharoit tulik pishib yetilmaganini yaxshi bilishar va 3-4 ovozlarini ishlatmasdilar. 1936 yil Uzbekiston radiosi koshida uzbek xori tuzildi va yangi tuzilgan Uzbekiston Davlat Filarmoniyasi koshida xor kanellasi tashkil kilindi. 1937 yilda xor jamoasi bastakorlari M.Ashrafiy va T.Sodikovlarning turt ovozli kushiklarini tayyorlab bordi. 1934-37 yillarda Moskva konservatoriyasida kupgina yoshlar ukidi. Zokirov, Abduraxmonov, Davidovlar, Ashrafiy, Nasimov, Xoshimov, Kori – Yokubov, Burxonov, Yudakov.

Yosh uzbek bastakorlari rus bastakorlari bilan ijodiy xamkorligida uzbek milliy operasini yaratishdi, bu Vas. Ashrafiyning «Buron» operasi. 1939-1940 ulug kanal, Glier va Sodikovlarning «Layli va Majnun» operasi urush yillarida Kozlovskiyning Ulugbek, CHishkoning «Maxmud Tarobiy» operalari yozilgan.
1952 yilda Uzbekistonda Davlat Filarmoniyasi koshida I- professional xor kanellasi tashkil kilindi – raxbar Valenkov. Burxonov birinchi jursiz xor kushiklarini yaratdi kanella uchun respublikada a kanella janri vujudga keldi. Uzbekistonda xor san’atining usishida 1960 yilda tashkil kilingan Uzbekistolnda radio va telvidiniyasi Davlat komiteti milliy xorining xissasi katta. Raxbari B.Umidjonov.
Uzbek bastakori xamma janrlarda uzini xissasini kushishgan – kant, orat, oda, syuita, ballada, a, kap. Masalan Yudakovning galaba, mening vatanim, murakbod, tuyona kantatalari, «Mirzachul syuitasi», Ashrafiyning «Uzbekiston» va «Baxt kushigi» kantatalari, Xamroeva «Uzbek xotin – kizlariga» kantata Vilьdanov, Varelas, Burxonov, D.Zokirov, Nasimov, Umidjonov «Asrim sadosi » kantatasi.


Kamer xorlari.
Kamer nemischa uy xona degani. Kamer xorda 30 tacha xonanada buladi va musika ma’lumotiga ega talaba va ishchi yoshlar katnashadi. Kamer xor formasiga keng tarkalgan sabab katta sastavli akademik xorni tuzish uchun kerakli ovozlar kup xonandalarga maxsus joy kerakligi kabi muammolarning yukligidir. Ba’zi kamer xorlar professional jamoalarga aylangan kamer xorining ikki shakli mavjud: professional va xavaskor.
Bu xorlarda ovozlarning joylanishi xam boshkacha buladi. Masalan shou boshchiligidagi Amerika kamer xori Kvartet uslubida tuzilgan (partiyalar emas SATB). Bu xorlarda klassik va zamonaviy xor asarlardan iborat repertuar ishlatiladi. Ba’zi bastakorlar kamer xorlar bilan doimiy ijodiy boglanishda bulishadi. Masalan, Sviridov «Pushkin gulchambari» va boshka asarlarini Moskva kamer xorida yozgan
Bizda SH.Yormatov – Bulbulcha uchun, B.Umidjonv – Radio komitet uchun.