1-Mavzu. O‘zgaruvch

Xavfni o‘rganish muammolari. Biznesdagi xavflarni tahlil qilish va baholash juda mashaqqatli ishdir. Tahlilchidan ko‘plab turli xil omillarni hisobga olish va ulardan umumiy qonuniyatlarni olish talab qilinadi.
Biznesni xavf-xatarlarga yetaklaydigan asosiy xatolar:
- Xavfni o‘rganish jarayonining murakkabligi va uning xavflilik darajasi o‘rtasidagi nomuvofiqlik. Asosiy xato tadqiqot ishlarida inson resurslarini noto‘g‘ri taqsimlanishiga olib keladi. Natijada, kichik xavflarni tahlil qilish ko‘p vaqt va kuch sarflaydi.
- Kelajakdagi xavflarni yetarli darajada hisobga olmagan holda, o‘tgan va hozirgi xavflarga e’tiborni kuchaytirish. Ushbu baho ishlarning haqiqiy holatini aks ettirmaydi.
- Xavflarni tadqiq qilish guruhida kelishuvning yo‘qligi. Bu ko‘pincha kelishmovchiliklarga va yomon prognozga olib keladi.
- Noqonuniy xavfni aniqlash. Bu xodimlarning qobiliyatsizligi yoki ishning yuqori murakkabligi tufayli yuzaga keladi.
- Xavfni kamaytirish va yo‘q qilish bo‘yicha qarorlarni qabul qilishning kechikishi. Ba’zi iqtisodiy xavflar darhol javob va choralarni talab qiladi. Xavflar bilan ishlashda ushbu holatni tushunmaslik, rivojlanishning salbiy ssenariylarini sifatsiz o‘rganishni anglatadi.
31

- Xavflarni yengish va ularga ustuvorlik berishning noto‘g‘ri tanlangan usullari. Bu, ayniqsa, bir nechta tadbirlarga ega bo‘lgan murakkab loyiha haqida gap ketganda, bunisi keng tarqalgan xato.
- Biznes uchun xavfli narsalarni yo‘q qilish bo‘yicha tajribaning yetishmasligi. Xavflarning oldini olish uchun xodimlar bilan yanada ehtiyotkorlik bilan ishlash, ularning kasbga muvofiqligini tekshirish yoki ko‘proq tajribaga ega tashqi mutaxassislarni jalb qilish zarur.
- Xavflar bilan ishlashda ma’ruzalar, diagrammalar va boshqa tegishli materiallarning sifatsizligi. Bu hujjatlarni idrok etishga ta’sir qiladi va qabul qilingan boshqaruv qarorlariga salbiy ta’sir qiladi.
- Bu biznesdagi va undan keyingi xavflarni tahlil qilish va baholash jarayonida yuzaga keladigan muammolarning to‘liq ro‘yxati emas. Biroq, asosiy salbiy holatlarni bilib, ularning oldini olish mexanizmlarini ishlab chiqish mumkin.
Biznesdagi xavflarni tahlil qilishda quyidagi bosqichlar amalga oshiriladi:
1-qadam. Biznes uchun umumiy bo‘lgan ichki xavflarni aniqlash lozim.
Tashkilotning maqsad va vazifalari doirasidagi xavflarni aniqlanadi. Ularga asoslanib va ularni hisobga olgan holda, muayyan vaziyatlarda yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan xavflarni ko‘rib chiqiladi.
2-qadam. Biznesda “xavflar kutubxonasi”ni ishlab chiqish. Xavflar kutubxonasiga mavjud biznesga xos bo‘lgan barcha
xavf-lar to‘g‘risida ma’lumotlar kiritiladi. Xavflarni umumiy va o‘ziga xos xususiyatlarga ajratiladi.
3-qadam. Xavflarni xodimlar o‘rtasida taqsimlash lozim.
Har bir xavf uchun kompaniyada risklarni baholash jarayonini nazorat qiluvchi, kompaniyaning mumkin bo‘lgan zararlarini hisoblab chiqadigan va salbiy oqibatlarni kamaytirish va yo‘q qilish bo‘yicha choralarni ishlab chiqadigan ma’lum bir mutaxassisni tayinlang. Mas’uliyat sohasini oldindan aniq belgilab qo‘ying. Agar tanlangan xavf murakkab bo‘lsa, uni boshqarish uchun bir nechta mutaxassislarni tayinlashga arziydi. Ularning ishlarining izchilligi uchun siz majburiyatlarni oldindan ajratishingiz mumkin.
4-qadam. Xavflarni boshqarish usullarini ishlab chiqish zarur. 32

Xavf tahlili uchun mas’ul xodim ularni qanday boshqarishni belgilashi kerak. Ular yumshatish choralarini ishlab chiqishlari va xavflarni boshqarish bo‘yicha kamchiliklarni yaratishlari kerak.
5-qadam. Xavflarni va ularning oqibatlarini baholash lozim. Investorlar odatda o‘zlarining tajribalariga asoslanib, intuitiv
ravishda bitimning maqsadga muvofiqligi to‘g‘risida qaror qabul qilishadi. Xavf tadqiqotchilarining vazifasi sarmoyalash uchun yoki unga qarshi qat’iy dalillar keltirishdir. Ekspert baholash natijalari hisob-kitob shaklida taqdim etilishi kerak. Bunday ma’lumotlar korxona egasiga aniq qaror qabul qilishga yordam beradi. Har bir xavf ikki asosiy omil asosida baholanadi:
Muvofiqlik. Yumshatilish choralarini qo‘llaganidan keyin salbiy natija qay darajada yuzaga kelishi mumkinligini tahlil qilish.
Moliyaviy oqibatlar. Xavfni boshqarish bo‘yicha barcha usullarni qo‘llaganidan keyin kompaniyaning qanday potentsiali pul yo‘qotishlariga olib kelishini aniqlash uchun tahlil.
6-qadam. “Xavflar kutubxonasi”ni vaqti-vaqti bilan yangilab turish lozim.
Kompaniyaning barqaror ishlashini ta’minlagan holda uning xavfini baholash har yili o‘tkazilishi kerak. Har bir yangi tadqiqotlar davomida xavflarni tahlil qilishda tajriba orttirish va ularni yanada kengroq baholash uchun xavf bazasini qo‘shing. Allaqachon ma’lum bo‘lgan umumiy xavflar vaqt o‘tishi bilan o‘zgarishi, yangi shakl va oqibatlarga olib kelishi mumkin. Agar kompaniya ish uslubini o‘zgartirsa, yangi loyihalarga sarmoya kiritsa, yangi kontragentlar bilan hamkorlikni boshlasa, oraliq xavf tahlilini o‘tkazish kerak. Ushbu ishlar tufayli kutubxona doimiy ravishda yangilanib turishi kerak.