1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

ekologikmuammolarkelibchiqmoqda
.
Bungasababsanoatvailmiy-texnikataraqqiyoti–tabiatgaqarama-qarshi
ravishdarivojlanmoqda.Sanoat,ilmiy-texnikataraqqiyotiningqonuniyatlaritabiat,
biosferaningmavjudlikvarivojlanishqonuniyatlarigazidkelmoqda.

Buziddiyatbugunyokikechapaydobo’libqolganemas.Buziddiyatning

ildizi,sanoatendivujudgakelgandavrlardayoqpaydobo’lgan.Ammo,u
zamonlardaushbutafovutunchaliksezilmagan.Oradanyillar,asrlaro’tgansaribu
ziddiyatkuchaygandan-kuchayib,hozirgitahlikalivaziyatgakelibqoldi.
Lekintabiatgaziyonietmasindebsanoat,fan-texnikataraqqiyotinito’xtatib
bo’lmaydi.Chunkiinsoniyatsanoat,fan-texnikayutuqlariasosidayashashga
o’rgandi.Ularinsoniyatturmushtarzinianchaqulaylashtirdi,osonlashtirdi,
zamonaviylashtirdi.Endi,insoniyato’zigayaratilgananashushart-sharoitlardan
vozkechaolmaydi,chunki,hozirgidavlatlarningmavjudbo’lishshartlaributkul
sanoatvafan-texnikataraqqiyotigabog’liqdir.
Mamlakatlarningiqtisodiyko’rsatkichlari,ijtimoiy-siyosiyahvoli,harbiy-
mudofasalohiyati,aholiningmaishiyturmushtarzi,madaniy-ma’rifiyhayot
darajasivaboshqasohalardagijarayonlarbevositasanoatvailmiy-texnika
taraqqiyotibilanbelgilanadi.
Sanoatvafan-texnikadanvozkechish–hozirgisivilizatsiyadan
vozkechishdir.Hozirdayashabturganhayottarzimizni,barchaqulayliklarva
imkoniyatnio’rtaasrlardagiqoloqturmushgaalmashtirishdemakdir.
Yuqoridagimulohazalardanko’rinibturganidek,sanoatvailmiy-texnika
taraqqiyotinito’xtatibbo’lmaydi,urivojlanishdadavometishgamajbur.Buyo’l
haminsoniyatniqoniqtirmaydi.Chunki,undatabiat,biosferazararlanishiham
davometaveradi.Sanoatvailmiy-texnikataraqqiyotininghozirgiko’rinishitiriklik
maskanibo’lganyersayyorasiniyashashuchunnobop,yaroqsizqilibbormoqda.
Sanoat
va
ilmiy-texnika
taraqqiyotini
to’xtatilibqo’yilishiyoki
shualfozdadavometishihammumkinemas.Insoniyathozirshundaybir
ahvolgatushibqolganki,xalqmaqolidaaytilganidek,ko’rpabilanoyog’ingni
yopaydesangboshingyopilmayqoladi,ko’rpaniboshinggatortsang,oyog’ing
ochilibqoladi.
Buholatdanchiqibketishuchunbirinchinavbatdasanoatvailmiy-texnika
taraqqiyotiqonunlarinitabiatvabiosferaningmavjudlikvarivojlanish
qonuniyatlarigazidkeladiganjihatlariniqaytako’ribchiqishlozim.Negaki,
tabiatniinsoniyatyaratmagan,uvauningmavjudlikvarivojlanishqonuniyatlari
insoniyatdanoldin,ungabog’liqbo’lmaganholdavujudgakelgan.Demak,
insoniyattabiatningmavjudlikvarivojlanishqonuniyatlarinio’zgartiraolmaydi.
Ammo,sanoatvailmiy-texnikataraqqiyoti–insoniyataql-tafakkurining,
uningaqliyvajismoniyfaoliyatiningmahsulidir.Shundayekan,sanoatvailmiy-
texnikataraqqiyotiqonuniyatlarinio’zgartirish,uniinsoniyatgamaqbultomonga
yo’naltirishmumkin.Xususan,sanoatvailmiy-texnikataraqqiyotinitabiatva
biosferaningmavjudlikvarivojlanishqonuniyatlarigamoslashtirishimkoniyatlari

bor.Insoniyatbuyo’ldaallaqachonizlanishlarniboshlabyuborganvama’lumbir

natijalarniqo’lgakiritibbormoqda.
Poezdlokomotivlarinidizelyoqilg’isidanelektrenergiyasiasosida
harakatlanishgao’tishivabenzin,dizelvapropan,metankabigazyoqilg’ilarida
harakatlanadigan
ichki
yonuv
dvigatellarga
ega
avtomobillar
o’rnini
elektromobillaregallayotganligibungamisolbo’ladi.Ma’lumki,elektromobillar
elektrenergiyasi,hattokiquyoshenergiyasiyordamidaharakatgakeladivaatrof-
muhitgahechqandayzararkeltirmaydi.
Endigivazifa,atrof-muhitnio’tadarajadaifloslantirayotganturlisanoat
korxonalari,zavod,fabrikalarmuammosi.Agardaolimlarimiz,buboradabosh
qotirishib,teplovozlaro’rnigaelekrichkalar,avtomobillaro’rnigaelektromobillar
yaratishgandek,kashfiyotlarqilishsabumuammohamo’zechiminitopardi.
Kelajakdaesa,sanoatningboshqa,hammasohalarinianashuyo’sinda,
muqobil,atrof-muhituchunzararsizenergiyamanbalarigao’tkazilishimaqsadga
muvofiqdir.Yokibo’lmasasanoatningbarchasohalaridaishlashprinsipinitubdan
o’zgartirib,shundayyuksaktexnologiyalaryaratishlozimki,ularningatrof-
muhitgahalokatlita’siribo’lmasin.
Albatta,yangichaishuslubiniyaratish,ekologikxavfsiztexnologiyalarni
kashfetisho’z-o’zidanamalgaoshibqolmaydi.Buninguchun,rahbarlar,olimlar,
konstruktorlar,ilmiytadqiqotchilarvao’shasohamutaxassislardano’zlarining
izlanuvchanlik,yaratuvchanlik,ijodkorlik,novatorlik,tashabbuskorlikkabi
xislatlarininamoyonetishlaritalabetiladi.
Umumanolgandabumasala,faqatyuqoridasanabo’tilganijtimoiy
qatlamlargaginaemas,balkijamiyatdayashovchibarchatoifavatabaqagamansub
kishilargadaxldordir.
Xulosaqilibaytadiganbo’lsak,sanoat,ilmiy-texnikataraqqiyotihozirgi
ko’rinishiningba’zibirjihatlaritabiat,biosferavainsoniyatkelajagiuchun
nomaqbuldir.Insoniyatningoldidaqisqafursatlardahaletilishishartbo’lganvazifa
–sanoatvatexnikataraqqiyotiqonuniyatlarinitabiatvabiosferaqonuniyatlariga
moslashtirishvauyg’unlashtirishdaniboratdir.Insoniyatsanoatvatexnika
taraqqiyotinishundayyo’llarinikashfetishikerakki,buyo’llarinsoniyatnizavoli
uchunemas,aksinchaistiqboliuchunxizmatqilishizarur.