1-Mavzu: Paxtavato‘qimachiliksanoatidatexnosferikomillarfani, uningmohiyativavazifalari Reja

Tabiiyatrof-muhitninginsonorganizmigata’sirqilishixususiyatlari.
Tabiatdagisalbiyo’zgarishlarmajmuibirinchigaldainsonlarsalomatligiga
kattaziyonyetkazmoqda.Aholiningumumiykasallanishdarajasito’xtovsizo’sib
bormoqda,nafasyo’llari,oshqozon-ichak,onkologik,allergik,yurak,qon-tomirva
asabkasalliklariko’payib,yanginoma’lumkasalliklarpaydobo’lmoqda.Dunyoni
larzagasolibturganSPIDkasalligiborgansariko’proqkishilarnio’zdomiga
tortmoqda.

Birkishisutkadao’rtacha25kghavobilannafasoladi.Natijadahavo

tarkibidagizararlichang,qurumvazaharligazlarkishiorganizmdato’planaveradi.
Buesaasta-sekinkishiorganizmningzaiflanishigaolibkeladivaoqibatdainson
organizmiturliinfeksiyalargaetarlidarajadaqarshilikko’rsataolmaydiganbo’lib
qoladi,oqibatdaharxilkasalliklarnichunonchiastma,ko’zkasalliklari,jigar
sirrozi,qonbosimi,rakkabikasalliklarningko’payishigasababbo’ladihamda
nafasolishyo’llarini,yurak-qontomirisistemasinishikastlaydi.
Atmosferaning(changlar,qurumlar,tutunlarvaboshqaqattiqzarrachalar
hamdazaharligazlarbilan)ifloslanishisayyoramizsuvresurslarigahamsalbiy
ta’siretadi.Tabiatdasuvaylanmasi(bug’-yog’in-suv)doimiybo’lib,daryolar,
ko’llar,erostisuvlarnito’yintiribturadi.
Shundanko’rinibturibdiki,atmosferadaqanchachangbo’lsa,ularningbir
qismiyog’inlarbilanerostivaustisuvlarigakelibqo’shilib,ularniifloslaydi.
O’rtaOsiyodaatmosferaningifloslanishinatijasidaularningbirqismiyog’inlar
orqalidaryosuvlarigaqo’shilibminerallashishningortishiga,qattiqlikdarajasining
me’yordan1,5-2martako’payishigama’lumdarajadasababchibo’lmoqda.
Atrofimiznio’rabolganhavoqatlami(atmosfera)tabiiymuhitningeng
muhimelementlaridanbiribo’lib,tirikorganizmningyashashiuchunhamzarurdir.
Chunkiorganizm,xususaninsonanchavaqggachasuvsizvaovqatemasdan
yashashimumkin,lekinhavosiz5minutdanortiqyashashimumkinemas.
Atmosferaningifloslanishideganda,insonningxo’jalikfaoliyatitufayli
atmosferagachiqarilayotganharxilzaharligazlarvaradioaktivmoddalar,chang,
qurumvatutunlartushiniladi.
Atmosferatarkibitirikodamningxo’jalikfaoliyatita’siridavujudgakelgan
harxilqatgiqzarrachalarbilaihamifloslanibbormoqda.Shusabablihozir
tarkibidachangzarrachalaribo’lmaganhavonitopishqiyin.
Maxsustekshirishlarshuniko’rsatadiki,shaharustidagihavodan1sm3olib
analizqilinganda,unda100mingdonachangzarrachalariborligianiqlandi.
Dengizustidagi1sm3havodanesa100donachangzarralaritopilgan.Shundan
ko’rinibturibdiki,havoningifloslanishisanoatlashganrayonlarvashaharlarustida
kuchli,aksinchaqishloqlardavaokeanustidannisbatankam.
Tozahavodeganda,kishivaboshqaorganizmhayotiga,uningyashash
sharoitigasalbiyta’siretuvchizaharligazvachangmiqdoriningbelgilangan
me’yorlardanoshibketmaganholatitushiniladi.Shusabablitozahavodebharxil
zararlimoddalarkonsentratsiyasimavjudbo’lgan,lekininsonsalomatligiga,uning
ishqobiliyatiga,o’simlikvahayvonlarningnormalyashashigaputur
etkazmaydigandarajadabo’lganhavokonsentratsiyasitushiniladi.

Zaharlimoddalarnikishisalomatligiuchunoxirigizararsizbo’lgan

konsentratsiyachegarasiharbirdavlatdaturlichadir.Jumladan:oltingugurt
gaziningYQBKasiFRGdahar1m
3
havoda-0,75mg;AQSH-4,4mgvahokazo.