1-mavzu. Qarluqlar, O‘G‘uzlar va somoniylar davlatlari. Reja

Oʻgʻuzlar (arab. va turk. Oğuzlar, Oğuz) — turkiyzabon qabilalarning 2 guruhi. 1) 
Toʻqqiz Oʻg'uz qabila ittifoqi; 8-asr o'rxun-enasoy yozuvlarida qayd etilgan. 7-asr boshida Turk 
xoqonligi tarkibida paydo boʻlgan. 744—45 yillarda Turk xoqonligi tormor etilgach, hozirgi 
MXR hududida oʻz davlatlarini tuzgan uygʻurlar qabila ittifoqida yetakchi mavqega ega 
boʻlishgan. 840—866 yillarda qirgʻizlar tomonidan siqib chiqarilgan toʻqqiz Oʻg’uzlar 
hozirgi Sintszyan va Gansu viloyatiga koʻchib oʻtishgan, Guanchjou davlati va Turfon davlatini 
(850—1250) barpo etganlar; bu yerda toʻqqiz Oʻg’uzlar nomi uygʻur etnonimi bilan almashgan. 
2) 9—11-asrlarda Orol va Kaspiy dengizi boʻylaridagi koʻchmanchi va yarim oʻtroq qabilalar 
ittifoqi (gʻuzlar); Yangikent Oʻg’uzlar davlati poytaxti boʻlgan. 11-asrning 50—60-yillarida 
Oʻg’uzlarning 
bir 
qismi Yaroslav 
Mudriyning 
oʻgʻillari 
tomonidan 
tormor 
qilinib, Kiyev knyazlarining 
vassallari 
sifatida 
Ros 
daryosi 
boʻylariga 
joylashganlar; Sirdaryo Oʻg’uzlarning 
boshqa 
qismi 
10—11-asr 
boshida Buxoro va Xuroson yerlari tomon siljiganlar. 1040-yildan soʻng saljuqiylar bosh boʻlgan 
Oʻg’uzlar Gʻarbiy Osiyo mamlakatlarini bosib olganlar. 11 — 13-asrlarda Oʻg’uzlar 
etnonimi Oʻrta Osiyo va Eronda turkman, Yaqin Sharqda esa turk etnonimi bilan almashgan. 
Oʻg’uzlar turkman, ozarbayjon, turk hamda gagauz va qoraqalpoqlar etnogenezida muhim rol 
oʻynagan. Oʻg’uzlarning epik asarlari ("Kitobi dadam Qoʻrqut", "Oʻgʻuznoma") saqlanib qolgan. 

VI-asrda turkiylar Oxota dengizidan Qrimgacha boʻlgan maydonni egallagan buyuk saltanat 
tuzishdi va saltanatning rivojlanishida oʻgʻuzlar ham faol ishtirok etishdi. 

VIII-asrda turkiy xalqqa mansub boʻlgan uyg'urlar ular gʻarbga koʻchishiga majbur 
qilishadi. 

IX-asrda oʻgʻuzlarning bir qismi Volgani kechib oʻtdi va bijanaklarni siquvga oldi. 

X-asrda ularning boshqa qismi Buxoroga koʻchdi va oʻtroqlashdi. 
XI-asrda oʻgʻuzlarning bir qismi Forsga, qolganlari O'rtayer dengiziga koʻchishdi. Qolganlari 
esa Rusning janubiy qismi orqali Bolqon yarimoroliga borib joylashdi. O’g’uzlar davlati 
shimoli-sharqdan qo’zg’algan qipchoqlar hujumi natijasida parchalanib ketadi. Saljuqiylar 
davlatini tuzgan saljuqlar asli 
oʻgʻuz 
bo’lishgan, 
shu 
bilan 
birga 
hozirgi 
kunda 
turklar turkmanlar, ozarbayjonlar hamda Anatoliya turklarining avlodlari ham oʻgʻuzlardir. 
X 
asrdan 
boshlab 
o'g'uzlar islom 
dinini 
qabul 
qiladilar. 
Oʻgʻuzlarning 
ajdodlari oʻzbeklar, qozoqlar, qoraqalpoqlar, boshqirdlar, tatarlarni ham etnogenezida katta rol 
oʻynashgan.