1-mavzu. Qurilish konstruksiyalarini hisoblash va loyihalash tartibi Reja

1.2. Qurilish konstruksiyalarkonstruksiyalarni hisoblash va loyihalash 
Loyihalash - bu texnik hujjatlarni ishlab chiqish jarayoni bo‘lib, u qurilishni 
olib borish uchun lozim bo‘lgan texnik-iktisodiy asoslar, hisob, chizma, smeta va 
boshqa hujjatlardan tashkil topadi. Loyihalashni loyihalash institutlari Qurilish 
uchun qo‘llanilayotgan me’yoriy hujjatlar asosida bajaradi. QMQ (SNiP) qurilish 
me’yorlari va qoidalari hamda Davlat standartlari (DAST) loyihalash uchun asosiy 
hujjat hisoblanadi. 
QMQ da shahar va aholi punktlari, barcha turdagi bino va inshootlarni 
loyihalash va qurish, muhandislik uskunalar va konstruksiyalarni tanlash va 
loyixalash, qurilishni narxini belgilashni asoslari belgilanadi. QMQ 5 ta qismdan 
iborat: 1-tashkil qilish, boshqarish va iqtisod; 2-loyihalash me’yorlari; 3-ishlab 
chiqarishni tashkil qilish va ishni qabul qilish; 4-smeta me’yorlari; 5-materiallar va 
mehnat resurslari sarfi me’yorlari. QMQ lar o‘ziga xos to‘rtta raqamdan iborat 
shifr bilan nashr qilinadi. Ular qism raqami, guruh raqami, hujjat raqami va 
tasdiqlangan yili. Masalan, QMQ 2.03.01-96 "Beton va temirbeton 
konstruksiyalari" quyidagicha o‘qiladi 2-qism, 3-guruh, raqami 1, tasdiqlangan yili 
- 1996 yil. 
1.1-jadval 
QMQ 1.02.07-97 
Qurilishda muhandislik izlanishlar 
QMQ 1.01.04-98 
Arxitektura-qurilish atamalari 
ShNQ 1.03.01-03 
Korxona Qurilish konstruksiyalarqurilishi uchun loyiha 
hujjatlarining tarkibi, ishlab chiqishning ma’qullanishi va 
tasdiqlanishi 
QMQ 2.08.01-94 
Turar-joy binolari 
ShNQ 2.07.01-03 
Shahar va qishloq aholi punklari hududlarini rivojlantirish va 

---

qurilishini rejalashtirish. 
QMQ 2.04.08-96 
Gaz ta’minoti. Loyihalash me’yorlari 
QMQ 3.07.03-97 
Sug‘orish sistemalari. Ishlab chiqarishni tashkil qilish va ishni 
kabul qilish 
QMQ 3.03.04-98 
Yig‘ma temirbeton konstruksiyalar va mahsulotlarni ishlab 
chiqarish 
ShNQ 4.02.00-04 
Qurilish ishlariga elementli resurs smeta normalarini ishlab 
chiqarish va tadbiq etish bo‘yicha umumiy Nizom 
Qurilish konstruksiyalarini loyihalashda asosiy me’yoriy hujjat QMQ ni 
ikkinchi qismi, loyihalash me’yorlari bo‘lib uning 03-guruhida alohida mahsulotlar 
va konstruksiyalarni loyihalash ko‘zda tutilgan. 
DAST texnik hujjatlarga (chizmalar, hisob me’yorlari), qurilish 
materiallariga (g‘isht, beton, oyna), konstruksiya va buyumlarga (to‘sinlar, 
ustunlar, deraza va eshik bloklari) me’yor, qoida va talablarni belgilaydi. Bundan 
tashqari DAST larda sinash, konstruksiya va materiallarni sifatini nazorat qilish 
usullari keltiriladi. 
Bino va inshootlarni hisoblash va loyihalashda kerakli mustahkamlik, 
ustivorlik va kapitallikka ega bo‘lishi ta’minlanadi. Binoning ustivorligi va 
mustahkamligi qurilish konstruksiyalarini mos holdagi hisobi va konstruktiv 
yechimni to‘g‘ri qabul qilish asosida ta’minlanadi. Binoning kapitalligi esa 
konstruksiyalarni uzoq yashovchanligi va yong‘inbardoshligiga bog‘liq bo‘lgan 
xizmat qilish vaqti bilan xarakterlanadi. 
Qurilish konstruksiyalarkapitallik bo‘yicha 4 ta guruhga bo‘linadi. 
1-guruhga kontruksiyalarni uzoq yashovchanligi va yong‘in bardoshligi bo‘yicha 
yuqori talab qo‘yiladigan binolar (teatrlar, madaniyat saroylari, muzeylar), hamda 
xalq xo‘jaligida axamiyatli ob’ektlar (gidro va elektrostansiyalar, metropoliten 

---

stansiyalari). IV-guruhga eng kam talab qo‘yiladigan binolar kiradi (omborlar, 
naveslar). 
Uzoq yashovchanlik - bu konstruksiyani xizmat qilish vaqti bo‘lib, bu davr 
mobaynida ular o‘z ekspluatatsiya sifati, mustahkamligi va ustivorligini 
yuqotmaydi. Uzoq yashovchanlik bo‘yicha konstruksiyalar 3 toifaga bo‘linadi: 
birinchi- xizmat vaqti kamida 100 yil, ikkinchi-50 yil, uchunchi-20 yil. 
Konstruksiyani uzoq yashovchanligi bo‘yicha toifasi binoning kapitallik bo‘yicha 
guruhiga mos keladi. 
Yong‘inbardoshlik - bino va inshootlarni asosiy yuk ko‘taruvchi 
konstruksiyalarini yong‘inbardoshlik chegarasi va yonuvchanlik guruhi bilan 
belgilanadi. Konstruksiyani yong‘inbardoshlik chegarasi konstruksiyani olov va 
yuqori harorat ta’siriga qarshilik ko‘rsata olish vaqti bilan aniqlanadi va soatda 
hisoblanadi. 
Yong‘inbardoshlik bo‘yicha Qurilish konstruksiyalarbeshta toifaga 
bo‘linadi. Masalan temir-beton va tosh konstruksiyali binolar I...III (devor, yopma 
va orayopmalarni yong‘inbardoshlik xarakteristikalariga bog‘liq holda) toifaga 
kiradi; IV-toifaga konstruksiyasi yonishdan himoyalangan yog‘och binolar kiradi 
(QMQ 2.01.02-96 “Yong‘inbardoshlik me’yorlari”).