1 mavzu: tashqi iqtisodiy faoliyat buxgalte-riya hisobining normativ-huquqiy va tashkiliy asoslari reja: Xo’jalik yurituvchi subyektlarning tashqi iqtisodiy faoliyat

Tashqi iqtisodiy faoliyatning hisob siyosati quyidagilarni ta'minlashi kerak:

• 
  tashqi iqtisodiy faoliyatning barcha omillarini hisobga olishda aks ettirishning to'liqligi (to'liqlik talabi);
  
• 
  tashqi iqtisodiy faoliyat faktlarini buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotlarda o'z vaqtida aks ettirish (vaqt talabi);
  
• 
  eksport-import operatsiyalarini amalga oshirishda yashirin zahiralarni yaratishga yo'l qo'ymaslik, mumkin bo'lgan daromadlar va aktivlarga qaraganda buxgalteriya hisobida xarajatlar va majburiyatlarni tan olishga ko'proq tayyorlik. (tegishli tekshirish talabi);
  
• 
  tashqi iqtisodiy faoliyat faktlarini hisobga olishda ularning huquqiy shakliga emas, balki faktlarning iqtisodiy mazmuniga va boshqaruv shartlariga asoslanib aks ettirish. (tarkibning shakldan ustunligi talabi);
  
• 
  ma'lumotlar identifikatori analitik hisob har oyning oxirgi kalendar kunidagi sintetik hisoblar bo'yicha aylanmalar va qoldiqlar (muvofiqlik talabi);
  
• 
  iqtisodiy faoliyat shartlari va tashkilot hajmiga asoslangan oqilona hisob (ratsionallik talabi).
  

Hisob siyosatini shakllantirishda xo’jalik yurituvchi subyekt tanlagan buxgalteriya hisobi usullari tegishli tashkiliy-ma'muriy hujjat tasdiqlangan yildan keyingi yilning 1 yanvaridan boshlab qo'llaniladi. Shu bilan birga, ular joylashgan joyidan qat'i nazar, tashkilotning barcha filiallari, vakolatxonalari va boshqa bo'linmalari (shu jumladan alohida balansga ajratilganlar) tomonidan qo'llaniladi.
Tashqi iqtisodiy faoliyatni hisobga olish siyosatining asosiy xususiyati valyuta operatsiyalari, eksport va import operatsiyalari, shuningdek, chet el valyutasida ifodalangan boshqa aktiv va passivlarni aks ettirishdan iborat.
Buxgalteriya hisobi uchun eksport operatsiyalarini hisobga olish siyosati xo’jalik yurituvchi subyektning boshqa faoliyatidagi operatsiyalardan eksportni alohida hisobga olishni nazarda tutishi kerak.
Buxgalteriya hisobi uchun import operatsiyalarini hisobga olish siyosati import rejimida sotib olingan tovar-moddiy zaxiralarni va xorijiy kontragentdan olingan, qiymati xorijiy valyutada ko'rsatilgan boshqa mol-mulkni baholash qoidalarini belgilaydi.
Hisob siyosati tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshiruvchi tashkilot eksport-import operatsiyalari bilan bog'liq xarajatlarni hisobga olish metodologiyasi bilan belgilanadi. Ushbu xarajatlar chet el valyutasida ko'rsatilgan xizmat safarlari xarajatlarini o'z ichiga olishi mumkin.
Tashqi iqtisodiy faoliyatning soliq hisobi siyosati, buxgalteriya hisobi maqsadlari uchun hisob siyosati kabi, tashkilot rahbari tomonidan tasdiqlangan buyruq shaklida tuziladi va tasdiqlangan yildan keyingi yilning 1 yanvaridan boshlab qo'llaniladi. Yangi tashkil etilgan tashkilot birinchi soliq davrining oxiridan kechiktirmay soliqqa tortish maqsadlarida hisob siyosatini tasdiqlaydi va u tashkilot tashkil etilgan kundan boshlab amal qiladi.
Xo’jalik yurituvchi subyektlarning hisob siyosati xo’jalik yurituvchi subyekt rahbarining buyrug’i bilan tasdiqlanadi.
Hisob siyosatining shakllantirishda subyekt tomonidan qabul qilingan buxgalteriya hisobini yuritish usullari buyruq chiqqan yildan keyingi yilning 1-yanvaridan qo’llaniladi. Bunda xo’jalik subyekti bo’linmalarining joylashgan joylaridan qat’i nazar, barcha strukturaviy bo’linmalari tomonidan qo’llaniladi.
Yangi tashkil etilgan xo’jalik yurituvchi subyektlari qabul qilgan hisob siyosatini xo’jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy hisobotini matbuotda birinchi nashr etilishigacha, lekin davlat ro’yxatidan o’tgan sanadan 90 kundan kechikmasdan rasmiylashtirishi kerak. Kalendar yili ichida hisob siyosati o’zgartirilmaydi.
Faqat quyidagi hollarda xo’jalik yurituvchi subyektlarning hisob siyosati o’zgarishi mumkin:
1. Xo’jalik yurituvchi subyekt qaytadan tashkil etilsa (birlashish, ajralish);
2.Mulkdorlarning almashishi natijasida;
3.O’zbekiston Respublikasi qonunchiligi o’zgarsa yoki O’zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisobini tartibga soluvchi normativ tizimida o’zgarish bo’lsa;
4.Buxgalteriya hisobining yangi usullari ishlab chiqilsa.
Hisob siyosati oldiga quyidagi asosiy talablar qo’yiladi:
♦ To’liqlilik (barcha faktlarni hisobda to’liq aks ettirishni ta’minlash);
♦ Ehtiyotkorlik - nobudgarchiliklarni aks ettirishga tayyor bo’lish;
♦ Mazmunning shakldan ustunligi (operasiyalarni iqtisodiy mazmuniga qarab aks ettirilishi);
♦Qarama-qarshiliksiz(sintetik va analitik hisoblar ma’lumotlarining tengligi);
♦Oqilonalilik (hisobni tejamkorlik bilan yuritish).