1 mavzu. Tuproq hosil bo‘lishida rel’yefning ahamiyati Reja: Relyef yer yuzasida quyosh energiyasi va atmosfera yog’inlarining taqsimlovchisi sifatida

Sohil (qayir) allyuvial tuproqlar 
Bu tuproqlar maydoni uncha katta emas. Har yili yoki davriy ravishda suv bosib turadigan 
daryo sohili terrasalarida, daryo uzoqda joylashgan, lekin u bilan tarmoqlar orqali birlashgan 
pastliklarda va daryo toshqinidan suv bosadigan yerlarda tarqalgan. Toshqin suvlarida turli 
darajada loyqa bo’lganidan, qayirni suv bosganda oqim tezligiga qarab, turli mexanik tarkibli 
allyuviy yotqiziladi. Shuning uchun sohil – allyuvial tuproqlari qatlamli bo’lib, qumdan tortib 
sozga qadar turli mexanik tarkiblidir. Suv toshqini qaytgandan keyin yangi keltirilmalar yuzasini 
(tutash chim hosil qilmagan holda) turli o’simliklar, jumladan qiyoq qoplaydi. Qayta suv toshqini 
bo’lganda o’simlik qoldiqlari allyuviy yotqiziqlari tagida qolib ketadi. Shuning uchun 
keltirilmalar orasida o’simliklar poyasining chala chirigan qoldiqlari ko’p uchraydi. Tuproq profili 
genetik qatlamlarga aniq ajralmagan va strukturasiz. Karbonatli va gipsli gorizontlar 
ifodalanmagan. Sohil-allyuvial o’tloq tuproqlarda gumus miqdori kam (0,30-0,67 foiz), shunga 
ko’ra azot ham oz (0,30-0,04 foiz). Umumiy fosfor – 0,09-0,12 foiz. Harakatchan fosfor deyarli 
yo’q. Umumiy kaliy miqdori 1,5-1,9 foiz. 
(1-jadval)
Chuqur
ligi, sm 
Gu
mus, foiz 
A
zot, 
foiz 
S
:N 
Fosfor 
U
mumiy 
kaliy, foiz 
Umu
miy azot 
Hara
katchan mg-
kg 

---

Sohil – allyuvial o’tloqi tuproq.
Amudaryoning quyi oqimi, M.I.Kochubey 
0-4 
4-15 
15-30 
75-100 
100-140 
0,3
0 
0,3
3 
0,3
5 
0,6
7 
0,2
7 
0
,028 
0
,027 
0
,034 
0
,057 
0
,044 
6
,0 
7
,0 
5
,8 
6
,8 
3
,6 
0,089 
0,107 
0,118 
- 
- 
1,5
4 
1,4
7 
1,9
0 
- 
-