1 mavzu. Tuproq hosil bo‘lishida rel’yefning ahamiyati Reja: Relyef yer yuzasida quyosh energiyasi va atmosfera yog’inlarining taqsimlovchisi sifatida

Sohil – allyuvial o’tloq tuproq relg’efi pastqam yerda joylashgan.
Amudaryoning quyi oqimi, M.I.Kochubey 
0 -15 
15 – 45 
45 - 75 
1,6
2 
0,6
6 
0,7
1 
0
,126 
0
,067 
0
,088 
7
,4 
5
,6 
4
,6 
0,122 
0,119 
0,12 
13,0 
4,5 
7,3 
1,8
7 
1,9
4 
1,8
8 
Sohil – allyuvial botqoq tuproq. Amudaryoning quyi oqimi, 
M.I.Kochubey 

---

0 – 3 
3 – 8
8 – 28 
28 – 58
3,2
3 
2,6
7 
1,0
5 
0,2
2 
0
,395 
0
,168 
0
,118 
0
,022 
1
0,6 
9
,1 
5
,1 
5
,9 
0,134 
0,099 
0,096 
0,099 
6,1 
4,8 
yo’q 
- 
1,8
6 
2,5
5 
2,8
6 
1,4
9 
Sizot suvlari kam minerallashganligiga (0,5-1,2 g/l) qaramasdan ular yaqin 
bo’lganda tuproqlar kuchsiz sho’rlangan bo’ladi. 
 
 
O’tloq-allyuvial to’qay tuproqlar 
Mexanik tarkibi yengil bo’lgan keltirilmalar bilan qoplangan, suv bosmaydigan yoki qisqa 
vaqt davomida toshqin suvi bosadigan o’zan bo’yi balandliklarda, daraxt-butali to’qaylar bilan 
egallangan va o’tloqi o’simliklar bilan qoplangan yerlarda o’tloqi-to’qay tuproqlari rivojlanadi. 
To’qay daraxtzorlari, butazorlari ko’pincha daryo bo’yi marzalarda, baland orollarda va daryo 
tirsaklarida ko’p uchraydi. 
Tuproq paydo qiluvchi jinslar yengil mexanik tarkibli (changli qumoqlar, qumloqlar) va 
qumli keltirilmalardan iborat bo’lib, ularning ostida 1-1,5 m chuqurlikda yirik qum qatlam yotadi. 
Sizot suvi 2 m dan chuqurlikda joylashgan. O’tloqi-to’qay tuproqlar yuzasi yupqa o’rmon 
to’shamasi bilan qoplangan. Yengil mexanik tarkibli, havo kirib turadigan sharoitda organik 
moddalar tez parchalanadi va natijada tuproqlarda gumus (1,5-2,5 foiz) va azot uncha ko’p emas. 
Ko’pincha har xil chuqurlikda ko’milgan chirindili tuproq qatlami uchraydi. Karbonatlar miqdori 
7-9 dan 11 foizgacha bo’ladi. Bu tuproqlarda yaxshi shakllangan karbonatli gorizont yo’q. 
Singdirish sig’imi ham uncha yuqori emas (100 g tuproqda 5-6 mg/ekv). Singdirish sig’imida 
kalg’tsiy va magniy asosiy o’rinni egallaydi.
Sizot suvlarining yaxshi oqib chiqishi tufayli uning chuchuk bo’lishi, daraxt to’qayzorlar 
ostida suvning kam bug’lanishi sababli, bu tuproqlar juda oz sho’rlangan.