1-mаvzu: xulq-аtvоr iqtisоdiyoti nаzаriyasining shаkllаnishi

Xulq-atvor iqtisodiyoti fanning nazariy sohasidir, ammo uning rivojlanishi fanning boshqa sohalari bilan ham chambarchas bog'liqdir. Zamonaviy xulq-atvor iqtisodiyotining rivojlanishiga doimiy hissa qo'shadi:
Neyroiqtisodiyot - miyaning turli qismlarining atrof-muhitga reaktsiyasini va uning o'zgarishini, shu jumladan iqtisodiy sharoitlarda o'rganish.
Hayvonlarning xulq-atvorini o'rganish - bu odamlarga ko’proq o'xshash hayvonlarning reaktsiyasini o'rganishga, shuningdek, tirik mavjudotlar evolyutsiyasini va ularning xatti-harakatlarini o'rganishga qaratilgan yondashuv.
Kompyuter simulyatsiyalari - bu kompyuterda reallikka imkon qadar yaqin bo'lgan hayotiy vaziyatlarni simulyatsiya qilish, bunda ishtirokchilar u yoki bu qaror qabul qilishlari kerak.
Eksperimentlarni o'tkazish - bu haqiqiy sharoitda o'tkazilgan dala tajribalari yoki qog'ozda yoki kompyuter simulyatsiyalari yordamida tuzilgan aqliy tajribalar bo'lishi mumkin. Ishtirokchilarning turli xil so'rovnomalari ham tez-tez o'tkaziladi.
Iqtisodiyot qonuniyatlarini tushuntirish insonni tushunishga va uning xatti- harakatlarining sabablariga bog'liq. Inson biologiyasi va psixologiyasi iqtisodiyotning asosiy funktsional birligi – ishlab chiqaruvchi va iste'molchining xatti-harakatlarini belgilaydi.
Texnologik inqilob ta'siri ostida yangi fan paydo bo'ldi – kognitiv nevroilm (ing. cognitive neuroscience). Ushbu ilmiy fanning predmeti (mavzusi) miyaning ma'lum ansambllari faoliyati bilan idrok, xotira va ong jarayonlarini tushuntirishdir.
Shu asosda fanlararo yo'nalish faol rivojlanmoqda - nevrologiya va iqtisod fanining sintezi sifatida neyroiqtisodiyot. Neyroiqtisodiyot - bu qaror qabul qilish jarayonini o'rganish, odamlarning xatti-harakatlarini real modellashtirish bilan shug'ullanadigan yangi ilmiy fan.
Shuni ta'kidlash kerakki, xulq-atvor iqtisodiyoti iqtisodiy masalalarni o'rganish uchun eksperimental usullardan foydalanadigan eksperimental iqtisodiyotdan farq qiladi. Eksperimental iqtisodiyotning barcha yo'nalishlari psixologiya bilan bog'liq emas. Ko'pgina tadqiqotlar qaror qabul qilishning psixologik jihatlarini o'rgansa-da, tajribalar institutlarning harakatlarini tushuntirishga qaratilgan yoki bozor mexanizmlari dizaynining dastlabki sinovlari Shu bilan birga, xulq-atvor iqtisodiyoti har doim ham eksperimental usullardan foydalanmaydi, asosan nazariya va kuzatish uslubiga tayanadi.
Shunday qilib, iqtisodiy bo'lmagan hodisalar iqtisodiy omillarni to'ldiradi, ularga qo'shimcha energiya beradi, namoyon bo'lish shaklini o'zgartiradi, lekin xatti- harakatlarning iqtisodiy motivlarini "o'rnini bosuvchilari" emas. Ilmiy yangiliklar
mantiqiy ravishda nazariyaning asosiy konstruktsiyalari bilan birlashtirilishi kerak. Nazariya qoidalarining asosliligi bugungi kunda ilmiy versiyalarni tanlashning determinantlarini belgilaydi.

2.