1-mаvzu: xulq-аtvоr iqtisоdiyoti nаzаriyasining shаkllаnishi

5.8. Виртуал Интернетнинг муҳитида ўзаро муносабатларнинг хулқ-
атвор асослари 
Истеъмолчиларнинг вақтлари етарли бўлмаган ва барча корхоналар ўз 
фаолияти тезлигини оширишга интилаётган замонавий дунёда Интернет ҳар 
қандай товар ва хизматларни сотиб олиш ёки сотиш мумкин бўлган виртуал 

---

муҳитга айланмоқда. Электрон муҳитда бизнес юритадиган корхоналар 
харидорларга катта чегирмалар тақдим этади. Ушбу тенденция воситачилар 
сонининг камайиши билан боғлиқ. Кўпгина компаниялар ўз-ўзидан охирги 
истеъмолчиларга 
эришиш 
учун 
чакана 
сотувчилар, 
агентлар 
ва 
дистрибьюторлардан қочишга ҳаракат қилишади. Натижада, воситачи 
компаниялар ўз ходимларини қисқартиришга ёки ҳеч бўлмаганда банкрот деб 
эълон қилишга мажбур.
Тармоқ бозорларини ривожлантириш истиқболлари кўп жиҳатдан 
иқтисодиётнинг Интернет сектори билан шуғулланадиган компанияларга боғлиқ. 
Уларнинг таклифи қанчалик яхши, арзонроқ ва кафолатланган хавфсизроқ бўлса, 
бошқа истеъмолчилар онлайн харидларга шунчалик тез ишонадилар. Бунда 
онлайн воситалар ҳақида маълумот бериш ва ўқитиш муҳим роль ўйнаши керак, 
кўплаб истеъмолчилар электрон пул, онлайн тўловлар ва бошқалар 
имкониятларидан хабардор эмаслар.
Д.Тапскоттнинг фикрига кўра, кўпчилик одамлар чекланган иқтисодий 
ролга эргашдилар, чунки оммавий маҳсулотларнинг пассив истеъмолчилари 
билим, куч ва капитал алмашинуви жараёнларидан, шунинг учун иқтисодий 
ресурсларни тақсимлашдан четлаштирилди. Тармоқли (сетевой) янги жамиятда 
истеъмолчилар нафақат товарлар ва хизматларни сотиб олиш ва сотиш учун 
тармоқлардан фойдаланадилар, балки ишлаб чиқариш жараёнида ўзлари ҳам 
фаол иштирок этадилар, яъни маҳсулотларнинг техник хусусиятларини 
аниқлашда уларнинг билимлари, маълумотлари ва мулоҳазаларидан 
фойдаланилади. Уларнинг роли сезиларли даражада ўзгартирилмоқда (8-
жадвалга қаранг).