1. Nanotexnologiyalarning rivojlanish bosqichlari. Kvant mexanikasining istiqbollari

- 
o‘lchami atom va molekulalar o‘lchamlari bilan solishtirarli elektron sxemalarini 
tayyorlash; 
- 
nanomashinalarni loyihalash va ishlab chiqish; 
- 
alohida atom va molekulalarni boshqarish va ulardan alohida mirkoob‘yektlarni yig‘ish. 
Bu yo‘nalishdagi izlanishlar ancha vaqtda buyon olib borilmoqda. 1981 -yilda tunnelli 
mikroskop yaratilib, alohida atomlarni ko‘rish mumkin bo‘ldi. Shunday buyon texnologiya 
sezilarli takomillashtirishdi. Bugun bu yutuqlarni kundalik hayotda ishlatamiz: lazerli disklarni 
ishlab chiqarish; Jumladan DVD disklardan nanotexnogik usulsiz foydalanish mumkin emas. 
Soha taraqqiyotidagi asosiy bosqichlarni bir eslab ko‘raylik. 
1959 yil. Nobel mukofoti sohibi Richard Feynman kelajakda alohida atomlarni boshqarish, 
Odam har qanday moddani sintez qilishi mumkinligini boshorat qildi. 
1981 -yil Binig va Rorer tomonidan moddalardan atomlar darajasida ta‘sir qila oladigan 
skanlovchi tunnel mikroskopning yaratilishi. 
1982-1985 yillar sistemalarda atomlar aniqlikka erishildi. 

---

1986- yil atom quvvatli mikroskop yaratilib, u tunnel mikroskopidan faqrli ravishda har 
qanday, masalan, tok o‘tkazmaydigan material bilan ham ta‘sirlasha oladi. 
1990 yil alohida atomlarni boshqarishga erishildi. 
1994 - yil Sonoatda nanotexnologik usullarning qo‘llanila boshlanishi. 
Nanorobotlar davri boshlanyapti. Ko‘pgina mutaxassislar mikrotexnologiya tarixi Richard 
Feymaninng 1959 - yili Amerika fiziklar jamiyatida o‘qigan mashhur maruzasidan so‘ng 
boshlangan degan fikrda. U mikrotexnologiya potensialini boy bo‘yoqlarda tasavvur etadi. 
Maruzalarida kompyuterlar, axborotni saqlash qurilmalari, elektron qismlar va robotlar mitti 
holatda tasvirlangan edi. 
Feymaning mikroelektonika borasidagi boshoratlari tez (aniqrog‘ i 1960-1970 yillarga keliboq) 
amalga oshdi. 1980-yilda esa yetakchi universitetlar va davlat laboratoriyalarda nisbatan arzon 
usullarda mitti mexanik detallar yaratila boshlandi. Buning uchun mikroelektromexanik 
sistemalar (MEMS) texnologiyasi ishlab chiqildi. 
Amalda MEMSning ilk tijorat mahsulot paydo bo‘lishi uchun 30 yil kerak bo‘ldi. Keng 
tarqalgan daslabki MEMS texnologiyalari qollanish sensorlari Parijda har bir necha yilga 
o‘rnatilib, to‘qnashuvchi paiqash va havo yostiqchasi ishga tushurish uchun ishlatilardi. Hozirda 
yiliga 50 millionta bu kabi sensorlar ishlab chiqariladi. Shuningdek Sandiya firmasi ham 
samarali mikroskopik sensorlar yarata boshladi. 1990 yili yaratilgan avtonom root MARV 1 kub 
duyum hakmda bo‘lgan 4 marta kichiklashtirishga imkon tug‘ildi. Bu kabi robotlar kompyuter 
orqali boshqariladi, bajaradigan vazifafalari esa turli-tuman. Shu bilan birga, borotlardan inson 
faoliyatini nazorat qilish razvedkada vaboshqa maqsadlarda foydalanish mumkin.