1. Odamanatomiya fanini vazifalari, o`rganish usullari va rivojlanish tarixi

Diafragma

Diafragma ( diaphragma, m. prhrenicus) yassi, yupqa harakatchan mushakpay to'siq bo'lib, ko'krak va qorin bo'shliqlari o'rtasida yuqoriga ko'tarilgan

gumbaz shakhda joylashgan. Diafragma asosiy nafas mushagi bo'lib, ko'krak

qafasining pastki teshigini o'ragan suyaklardan boshlanadi. Uning boshlanish

sohasiga qarab uch: bel, qovurg'a va to'sh qismlari tafovut qiladi. Mushak

tolalari tashqaridan o'rtaga qarab radiar yo'nalib, pay markazni (centrum

tendineum) hosil qiladi. Diafragmaning bel qismi (pars lumbalis) bel

umurtqalarining oldingi yuzasidan o'ng va chap oyoqchalar (crus dextrum

et crus sinistrum) bilan boshlanadi. Yuqori tomonda oyoqchalar o'zaro

birikib, aorta teshigini (hiatus aorticus) hosil qiladi. U orqali aorta va ko'krak

limfa yo'li o'tadi. Aorta teshigining cheti fibroz halqa bilan o'ralgan bo'lib,

diafragma qisqarganida aortani siqilishdan saqlaydi. Bu teshikdan yuqoriroq va

chapda diafragma oyoqchalarining mushak tolalari yana kengayib, qizilo'ngach

va adashgan nerv o'tadigan qizilo'ngach teshigini (hiatus esophageus) hosil

qiladi. O'ng va chap diafragma oyoqchalarining mushak tolalari o'rtasidan

simpatik poya, katta va kichik ichki a’zolar nervi, o'ng tomondan toq va

chap tomondan yarim toq venalar o'tadi.

Diafragmaning qovurg'a qismi (pars costalis) pastki oltita qovurg'alaming

ichki yuzasidan alohida mushak tolalari bo'lib boshlanadi. Har ikki tomonda

diafiagmani bel va qovurg'a qismlari o'rtasida mushak tolalari bo'lmagan belqovurg'a uchburchagi (trigonum lumbocostale) bo'ladi. Bu sohani yuqori

tomondan plevra, pastdan esa qorinparda va fassiyalar qoplagan bo'lib, unda

diafragma churrasi hosil bo'lishi mumkin.

Diafragmaning to'sh qismi (pars sternalis) to'sh suyagining orqa

yuzasidan boshlanadi. To'sh va qovurg'a qismlari o'rtasida ham mushak tolalari

bo'lmagan to'sh-qovurg'a uchburchagi (trigonum steraocostale) bor. Uni

ham yuqori tomondan plevra, pastdan esa qorinparda va fassiyalar qoplagan

bo'lib, unda diafragma churrasi hosil bo'lishi mumkin. Diafragmaning pay

markazida pastki kovak vena o'tadigan teshik (foramen venae cavae) bor.

Faoliyat jihatidan diafragma asosiy nafas mushagi hisoblanadi. U qisqarganida

gumbazi yassilanib ko'krak qafasi kengayadi va nafas olinadi. Innervatsiyasi:

n.phrenicus.