1. Oqıw materialları

Protestantizm.
1517 j Germaniyada shirkewdi reforma etiwshi talap etken ha’reket baslanadı. Bul ha’reket tarixqa “REformatsiya” atı menen kirgen. Ha’rekettin’’ jol basshısı Martin Lyuter katolık shirkewin reforma qılıwdı talap etip Vittenberg qalasında 95 statyadan ibarat tezislerin bayan etedi. Lyuter Papanın’’ indulgentsiya jarlıqların qaraladı Germaniya shirkewin Rim papası qaramag’ınan shıg’arıwdı talap etti. 1525 jıl bul ha’reket diyqanlar feodal zulımına qarsı urısına aylandı. Diyqanlar ha’reketi knyazler, feodal ha’m ruxaniyler ta’repinen bastırıldı. 1526 j Shpeyer reyxstagı nemis lyuteri knyazları talabı menen ha’r bir nemis knyazi o’zi ha’m puqarası ushın qa’legen dindi saylaw huqıqına iye ekenligi haqqında qarar qabıl etti. Biraq 1529j 2 Shpeyer reyxstagi bul qarardı biykar etti. Bug’an qarsı Germaniya bir neshe qalaları ha’m 5 knyazi narazılıq yag’nıy “Protest” bildirdi ha’m “Protestatsiya” hujjetke qol qoyıldı. Bul 5 knyazge protestanshılar dep at berildi. 1555 jıl bul knyazler Rim menen kelisim duzdi ha’m ol boyınsha endi ha’r bir knyaz o’z puqaraları menen qa’legen dini lyutershılık yamasa katolitsizm tan’lap alıw huqıqına iye boldı. Usı waqıttan baslap M.Lyuter Reformatsiyanın’’ ba’rshe ta’repdarları protestantlar dep atala basladı. Solay etip, xristanlıqta ushinshi tiykarg’ı ag’ım – Protestantizm payda boldı. XVI a’sir ortalarında Germaniyadan basqa Shveytsariya. Angliya,Shvetsiya. Daniya ha’m Norvegiya ma’mleketi ha’m katolitsizmnen shıqtı. Protestantlar katolık ha’m pravoslavlardın’’ ulıwma xristianlıq taliymatın ta’n aldı biraq solar menen birge to’mendegi 3 jan’asha qag’ıydanı ja’riya etti.
1. Jeke isenim menen qanaatlanıw.
2. Dinge iseniwshi barlıq adamlar ruxaniy bolıw mumkinshiligi.
3. İnjildin’ joqarı abıroyı.
Joqarıda atap ko’rsetilgen xristian dininın’’ tarmaqlarınan basqa ja’nede ko’plegen kishi sektaları ha’m orın aladı.
Xristian dini XI a’sirden baslap Shıg’ısqa qaray jayıla basladı biraq ayrım aymaqlarda bul din bunnan da burın kirip kelgen. Ma’selen, 280 jılda aq Talas(Merke) shirkewleri qurıp bitirilgen, Samarqandta (310 jıldan), Mervde (334 jıldan), Geratda (430jıldan), Xorezmde Marida ha’m Orta Aziya basqa qalalarında episkoplik bolg’an. Orta Aziyada İslamnın’’ en jayıwı da’wirinde bul eki din ortasındag’ı kelispewshilıkler ha’wij aldı. Biraq sog’an qaramastan X a’sirge shekem Samarqandta, Xorezmde Toshken’t walayatlarında xristianlıq orınları bolg’an xa’tte Beruniy jasag’an da’wirde ha’m (973-1056 jj) Mervde pravoslav metropoliyası bolg’an.